Speech "Europe and young people" at the European Youth Conference
Commissioner Damanaki delivered a speech on "Europe and young people" during the European Youth Conference. The Conference was organised in Athens by the Greek-German School (Ελληνογερμανικής Αγωγής). Mr Martin Schulz, President of the European Parliament, visiting Athens, also participated in this Conference.
Το μέλλον της Ευρώπης είναι οι νέοι. Οφείλουμε όλοι μας, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όταν χαράζουμε πολιτική να έχουμε πάντα κατά νου το συμφέρον τους.
Δυστυχώς σήμερα η κατάσταση σε ότι τους αφορά είναι απογοητευτική. 7,5 εκατομμύρια ευρωπαίοι νέοι κάτω των 25 ετών δεν έχουν δουλειά, δεν βρίσκονται σε εκπαίδευση και δεν απασχολούνται σε κάποιας μορφής πρακτική άσκηση. Δυστυχώς η Ελλάδα και η Ισπανία σημειώνουν τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας με περισσότερο από 58% στην Ελλάδα και 56% στην Ισπανία. Το 2010 μόλις το 30% των νέων ηλικίας 15-24 και των ανέργων νέων βρήκαν δουλειά μετά από ένα χρόνο αναζήτησης. Όμως όταν τελικά οι νέοι βρίσκουν σήμερα δουλειά, τα συμβόλαια εργασίας τους δεν είναι σταθερά. Η μακροχρόνια ανεργία, η απογοήτευση και η αίσθηση ότι είναι αναλώσιμοι επηρεάζει ακόμη και την υγεία των νέων, σωματική και ψυχική. Συνέπειες όπως η πλήρης αποξένωση ή τα ακραία συναισθήματα, είναι συχνές.
Οι νέοι σήμερα είναι πολύ διαφορετικοί από τους νέους της δικής μου γενιάς, ή της γενιάς των καθηγητών του σχολείου αυτού. Έχουν πολύ περισσότερα προσόντα, σε πολύ μικρότερη ηλικία, εάν είναι τυχεροί και γεννηθούν σε οικογένειες με κάποια οικονομική άνεση. Από την άλλη πολλοί από αυτούς δεν έχουν καν πρόσβαση για οικονομικούς και κοινωνικούς λόγους στην τριτοβάθμια ούτε στην πλήρη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αλλά ούτε και σε δουλειές που να τους προσφέρουν έστω κάποια ασφάλεια για το μέλλον.
Η οικονομική κρίση – για την οποία καμία ευθύνη δεν φέρουν οι νέοι – και οι πολιτικές λιτότητας, που ακολουθήθηκαν για την αντιμετώπισή της, είναι οι κύριες αιτίες της έκρηξης αυτών των προβλημάτων. Αυτό αποτυπώνεται και στην διαφορετική στάση των νέων απέναντι στο μέλλον και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ανάμεσα στις χώρες που πλήττονται από την κρίση και σε αυτές που βρίσκονται σε καλύτερη οικονομική κατάσταση. Στην τελευταία δημοσκόπηση του Ευρωβαρομέτρου που βγήκε την περασμένη εβδομάδα, διαφαίνεται μια τάση επιστροφής της αισιοδοξίας στους νέους του Βορρά και ταυτόχρονα μια αύξηση της απαισιοδοξίας στους νέους του Νότου της Ευρώπης. Το χάσμα μεταξύ Βορρά και Νότου, που διευρύνεται ολοένα περισσότερο στον τομέα της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας, αποτυπώνεται πλέον και στην ψυχολογική διάθεση της νεολαίας μας. Αυτό δεν μπορούμε να το επιτρέψουμε. Δεν μπορούμε να βαδίσουμε προς την Ευρώπη του μέλλοντος με μια διχασμένη νεολαία.
Η έρευνα της VPRC αφορά σε μαθητές του Γυμνασίου και του Λυκείου αστικών περιοχών της Ελλάδας (όχι λοιπόν συνολικά στους νέους). Οι μαθητές εμφανίζονται απογοητευμένοι. Το 87% θεωρεί ότι τα πράγματα δεν πηγαίνουν προς τη σωστή κατεύθυνση. Θεωρούν την ανεργία (30%) και την παιδεία (25%) ως τα σημαντικότερα προβλήματα της χώρας. Όσο για το πώς βλέπουν το μέλλον, το 80% είναι απαισιόδοξο. Δεν εμπιστεύονται την πολιτική, τα κόμματα, τα συνδικάτα και δεν συμμετέχουν στις διαδικασίες τους. Όμως 45% αντιλαμβάνονται ως μέσο πίεσης τη συμμετοχή στις διαδηλώσεις.
Την ίδια στιγμή όμως είναι εξαιρετικά πραγματιστές. Όταν ερωτούνται για την Ευρωπαϊκή Ένωση, το 78% των μαθητών κρίνουν θετικό το ότι η Ελλάδα είναι μέλος της και το 76% θεωρούν ότι η Ελλάδα έχει ωφεληθεί από την συμμετοχή της στην ΕΕ. Σχεδόν το 90% θεωρεί το κοινό νόμισμα ως μεγάλο επίτευγμα της ΕΕ. Το 75% μάλιστα πιστεύει ότι το σημαντικότερο όφελος είναι η ελευθερία να μετακινείσαι, να σπουδάζεις και να βρίσκεις δουλειά εντός της ΕΕ.
Όσον αφορά το προσωπικό τους μέλλον: To 61% των ερωτηθέντων θέλουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους σε κάποια χώρα της Ευρώπης. Τέλος, 74% θέλουν να πιστεύουν – ή μάλλον ελπίζουν – ότι η ΕΕ θα συνεχίσει να υπάρχει και να λειτουργεί στα επόμενα χρόνια. 61% επιλέγει να ζήσει στην Ελλάδα και 37% στο εξωτερικό. Με δυο λόγια: Είναι μεν απογοητευμένοι, αντιλαμβάνονται ότι διανύουμε μια δύσκολη περίοδο, αλλά πιστεύουν στην ΕΕ και στις ευκαιρίες που μπορεί να προσφέρει για τη γενιά τους. Είναι λοιπόν εξαιρετικά ώριμοι και ρεαλιστές. Η πίστη τους μάλιστα φτάνει μέχρι την εμπιστοσύνη στη διαδικασία της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης. (66%)
Άραγε όμως η Ευρώπη μπορεί να σταθεί στο ύψος των προσδοκιών τους;
Προς το παρόν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί ορισμένα μέτρα υποστηρικτικά στους νέους σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, που έχουν την κύρια ευθύνη για την αντιμετώπιση της ανεργίας και της εκπαίδευσης. (Δεν την έχουν εκχωρήσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση). Όμως τα μέτρα αυτά δεν λύνουν το πρόβλημα.
Το πιο σοβαρό: Οι νέοι σήμερα, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, δεν ενημερώνονται επαρκώς ούτε και για τα μέτρα που υπάρχουν. Ζητούν λόγου χάρη ενημέρωση για θέσεις εργασίας. Το πρόγραμμα EURES της Commission είναι μια βάση δεδομένων που δίνει πρόσβαση και ενημέρωση σε πάνω από 1,5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας και σχεδόν 31.000 εργοδότες.
Πριν ένα χρόνο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε επίσης δέσμη μέτρων για την Απασχόληση των Νέων. Σημαντική εδώ είναι η συνεισφορά του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου. Τον Μάρτιο του 2013 υιοθετήθηκε η Πρωτοβουλία για την Απασχόληση των Νέων που χρηματοδοτεί άμεσα άνεργους νέους που ζουν σε περιφέρειες της Ευρώπης με ποσοστά ανεργίας των νέων άνω του 25%. Ο προϋπολογισμός του ανέρχεται στα 6 δις ευρώ, και θα τεθεί σε εφαρμογή στο πλαίσιο του προϋπολογισμού της περιόδου 2014-2020. Σε ότι αφορά στην Ελλάδα, ειδικότερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δρομολογήσει Σχέδιο Δράσης για τη Νεολαία από τον περασμένο Ιανουάριο, ύψους 517 εκατομμυρίων ευρώ. Το πρόγραμμα στοχεύει σε 350.000 νέους, μέσα από την βελτίωση των δεξιοτήτων, τη δημιουργία προγραμμάτων «school to work», τη βελτίωση του επαγγελματικού προσανατολισμού και το κυριότερο, την προώθηση της νεανικής επιχειρηματικότητας.
Ένα άλλο πρόβλημα που προσπαθεί να αντιμετωπίσει η Επιτροπή είναι η σημαντική αναντιστοιχία μεταξύ των προσόντων των νέων και των απαιτήσεων της αγοράς εργασίας. Έτσι παρατηρείται η παράδοξη κατάσταση ότι παρά τα υψηλά ποσοστά ανεργίας στην Ευρώπη, ο αριθμός κενών θέσεων εργασίας συνεχίζει να αυξάνει. Στο λεγόμενο skills mismatch η Ελλάδα συγκεντρώνει τα μεγαλύτερα ποσοστά μεταξύ όλων των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εδώ υπάρχει η αδυναμία του εκπαιδευτικού συστήματος που εντοπίζουν οι μαθητές. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός λόγου χάρη ότι, σε αντίθεση με τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως δείχνει η VPRC, μόνο 23% των μαθητών χρησιμοποιούν υπολογιστή στο σχολείο του (Το 93% στο σπίτι!).
Το νέο πρόγραμμα της Επιτροπής, ERASMUS +, στηρίζει την κινητικότητα των νέων με ένα προϋπολογισμό– 40% αυξημένο σε σχέση με τον υπάρχοντα. Προς το παρόν, 10% των ευρωπαίων φοιτητών έχουν πραγματοποιήσει το σύνολο ή μέρος των σπουδών τους στο εξωτερικό, εντός της ΕΕ, εκ των οποίων οι μισοί με την οικονομική υποστήριξη του προγράμματος ERASMUS. Ο στόχος είναι μέχρι το 2020 τουλάχιστον 20% των φοιτητών να έχουν πραγματοποιήσει μέρος των σπουδών τους εκτός της χώρας τους.
Όμως, όλα αυτά τα μέτρα είναι εν τέλει ανακουφιστικά. Η καταπολέμηση της ανεργίας συνδέεται με την ανάπτυξη. Και αυτό είναι το μείζον θέμα.
Η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι η κρίση έχει πλήξει την λειτουργία της οικονομίας. Ιδιαίτερα η Ελλάδα αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα ρευστότητας. Αν η πραγματική οικονομία της δεν «πάρει μπροστά», τότε οι όποιες λύσεις προσφέρουν τα Ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία θα είναι παροδικές και αποσπασματικές. Γι’ αυτό, χρειαζόμαστε έναν ειλικρινή και σε βάθος διάλογο σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να τεθεί σε λειτουργία η κοινοτική αλληλεγγύη, με βάση την αρχή responsibility for solidarity: δημοσιονομική υπευθυνότητα με αντάλλαγμα οικονομική αλληλεγγύη. Είναι ανάγκη λοιπόν να υπερβούμε το στάδιο της δημοσιονομικής σταθεροποίησης στο οποίο βρισκόμαστε από το 2009. Χρειάζεται και αλληλεγγύη. Με αντίστοιχη πολιτική βούληση η Ευρωζώνη θα πρέπει να συστήσει ταμείο απόσβεσης χρέους και έκδοσης ευρωομολόγων για τη μείωση του χρέους και την πλήρη άσκηση νομισματικής πολιτικής. Αυτό θα ήταν και το απώτερο στάδιο ολοκλήρωσης της ΟΝΕ .
Το επόμενο εξάμηνο θα ληφθούν σημαντικές αποφάσεις για την Ευρώπη. Στις Ευρωεκλογές οι πολίτες θα επιλέξουν ανάμεσα σε τρεις δρόμους: Business as usual, διάλυση της Ευρώπης και πορεία προς τα εμπρός, ολοκλήρωσης και ενοποίησης. Η πορεία της Ευρώπης από εδώ και στο εξής θα είναι συνάρτηση της φιλοδοξίας μας. Πρέπει να απασχολήσει σοβαρά τη σκέψη των ηγετών, αλλά και των απλών πολιτών που θα ψηφίσουν στις επικείμενες ευρωεκλογές, ποια Ευρώπη θέλουμε να παραδώσουμε στους σημερινούς νέους και αυριανούς ενεργούς πολίτες.
Από εκεί και πέρα υπάρχει φυσικά η Ελλάδα. Και είναι ανάγκη εδώ να μιλήσουμε ανοιχτά. Η χώρα χρειάζεται Εθνικό Σχέδιο Παραγωγής Ανασυγκρότησης και γενναίες μεταρρυθμίσεις. Αυτά δεν θα μας τα δώσουν η Ευρώπη , η Κομισιόν, το Ευρωκοινοβούλιο και η Τρόικα. Για να αναστρέψουμε τον κατήφορο της οικονομίας και το κλίμα της απαισιοδοξίας χρειάζεται εμείς οι ίδιοι, το πολιτικό σύστημα και οι πολίτες να προχωρήσουμε μπροστά με σχέδιο, προτεραιότητες και οργάνωση που θα αξιοποιούν τα μεγάλα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας σε παραγωγική κατεύθυνση για νέες επενδύσεις και θέσεις εργασίας. Για να επιτύχουμε τέτοιους στόχους χρειάζεται από τα νεανικά μας χρόνια να αντιληφθούμε και να επενδύσουμε στην αξία της κοινωνικής συνεννόησης και του θετικού συμβιβασμού μέσα από διάλογο. Στην αξία να ανακαλύπτουμε τη θετική πλευρά κάθε συμβολής στο διάλογο έστω και αν διαφωνούμε συνολικά μαζί της. Ο δογματισμός, η ιδεολογική αδιαλλαξία και η μοιρολατρία ανήκουν στο παρελθόν. Το μέλλον ανήκει στη σύνθεση και στην ολιστική αντιμετώπιση της ζωής και των κοινωνικών αναγκών.
Ζούμε πρωτίστως σε μία κοινωνία, και δευτερευόντως σε μια οικονομία. Όταν η οικονομία καταρρέει, μπορούμε να την επιδιορθώσουμε. Όταν όμως καταρρεύσει η κοινωνία, είναι πολύ δύσκολο να την επαναφέρουμε. Οι νέοι μας θα κατεφέρουν να αντεπεξέλθουν στην οικονομική στέρηση. Όταν όμως τους στερηθεί η προοπτική και η ελπίδα, τότε η ζημιά θα είναι ανεπανόρθωτη. Αυτό δεν πρέπει να το επιτρέψουμε.
