Where are we standing in the crisis today?
Commissioner Maria Damanaki delivered a speech at the Seminar organised by the Greek Cancer Research Foundation (Συνέδριο Ιδρύματος Έρευνας Καρκίνου) in Athens, on the state of play of the EU crisis.
.
Είναι μεγάλη μου τιμή που με καλέσατε να μιλήσω στην έναρξη του σεμιναρίου Ογκολογίας. Έχετε βάλει πολύ ψηλά τον πήχη με όλες τις επιτυχίες που έχετε σημειώσει . Πολύ φοβάμαι ότι αυτά που εγώ έχω να σας πω δεν έχουν να επιδείξουν τόσες επιτυχίες, όσες εσείς έχετε κατακτήσει. Όμως παρόλα αυτά, αυτός είναι ο κόσμος που ζούμε και είναι ανάγκη ακόμα και οι γιατροί με τα τόσα σημαντικά καθήκοντα που έχουν, που κρατούνε συχνά στα χέρια τους τη ζωή μας, να γνωρίζουν και να έχουν μια αίσθηση του κοινωνικού περιβάλλοντος.
Θα ήθελα να σας μεταφέρω ορισμένες εμπειρίες από την μέχρι τώρα ζωή μου ως Επίτροπος και μερικές ιδέες για το πώς σκοπεύουμε, εκ’ μέρους της Κομισιόν, να αντιμετωπίσουμε το μέλλον της Ευρώπης. Δύο λόγια πρώτα για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Κομισιόν, όπως συνηθίζεται να την αποκαλούμε. Δυστυχώς, σύμφωνα με τελευταίες δημοσκοπήσεις, το έργο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν εκτιμάται πολύ στην Ελλάδα· βέβαια πριν μερικά χρόνια η κατάσταση ήταν εντελώς αντίστροφη, αλλά τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα αφότου ξέσπασε η ελληνική και ευρωπαϊκή κρίση έχει αλλάξει πάρα πολύ ο τρόπος που σκεφτόμαστε όλοι μας. Τι είναι λοιπόν αυτή η περίφημη Κομισιόν;
Η Κομισιόν είναι ένα όργανο με 27 μέλη από όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., που αποτελεί τον εισηγητικό και εκτελεστικό βραχίονα της Ε.Ε. Σε αυτήν συμμετέχω και εγώ εκ’ μέρους της χώρας μας. Στην Κομισιόν έχουμε την πρωτοβουλία να εισηγούμαστε τι πρέπει να κάνει η Ευρωπαική Ένωση. – πρωτοβουλία που δεν την έχει κανείς άλλος. Δηλαδή δεν μπορεί ένα κράτος-μέλος να προτείνει κάτι από μόνο του αλλά όλες οι προτάσεις πρέπει να περάσουν μέσω της Κομισιόν – και να αποφασίζουμε μαζί με το Ευρωκοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, όργανο όπου μετέχουν οι Πρωθυπουργοί ή οι Υπουργοί αντίστοιχα των χωρών. Και τέλος, έχουμε την ευθύνη για τον έλεγχο των αποφάσεων.
Πρόεδρος της Κομισιόν είναι ο πρόεδρος Μπαρόζο. Είναι η δεύτερη θητεία του και γι’ αυτό στη γλώσσα των Βρυξελλών αυτή η Επιτροπή αναφέρεται ως Επιτροπή Μπαρόζο ΙΙ. Όταν ανέλαβα τα καθήκοντά μου ο πρόεδρος Μπαρόζο είχε δηλώσει ότι κατά την γνώμη του αυτή θα ήταν η δυσκολότερη θητεία οποιασδήποτε Επιτροπής. Ορισμένοι θεώρησαν αυτά ήταν λίγο υπερβολικά αλλά στην πορεία αποδείχθηκε ότι είχε δίκιο γιατί η Κομισιόν αντιμετώπισε στο διάστημα αυτό την μεγαλύτερη κρίση στην μεταπολεμική ευρωπαϊκή ιστορία, την μεγαλύτερη κρίση από την εποχή του ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση.. Και την αντιμετωπίζει ακόμη γιατί όπως θα σας περιγράψω στη συνέχεια, η κρίση είναι παρούσα και κατά την άποψή μου θα συνεχίσει για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα.
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η Κομισιόν, όπως και η Ευρώπη συνολικά, δεν τα πήγαν πολύ άσχημα. Θα μπορούσε όμως κάποιος άλλος να υποστηρίξει ότι τα έχουν πάει πάρα πολύ άσχημα. Πρόκειται για τη γνωστή θεωρία του πώς βλέπει κανείς το ποτήρι. Αλλά θα ήθελα να σταθώ και να σας πω τις ιδέες μου για το πού οφείλεται αυτή η κρίση που ζούμε, πηγαίνοντας στον πυρήνα των πραγμάτων γιατί την κρίση ο καθένας τη βιώνει διαφορετικά. Υποθέτω για παράδειγμα ότι στο χώρο της υγείας, την κρίση την βιώνετε βλέποντας τις ελλείψεις που υπάρχουν, τις δυσκολίες των ασθενών σας και των συναδέλφων σας στο χώρο της δημόσιας υγείας, τα προβλήματα με τα φάρμακα . Άλλος μπορεί να βιώνει την κρίση με έναν τρόπο πιο οδυνηρό απλά και μόνο γιατί δεν έχει δουλειά. Στην Ελλάδα έχουμε πια παραπάνω από ένα εκατομμύριο ανέργους και τετρακόσιες χιλιάδες οικογένειες στις οποίες δεν δουλεύει κανείς. Κάποιος άλλος μπορεί να την βιώνει ως μείωση των πωλήσεων ενώ υπάρχουν και λίγες περιπτώσεις που κάποιος μπορεί να την βιώνει ως αύξηση των κερδών του.
Στο βάθος της ευρωπαϊκής κρίσης αλλά και της ελληνικής – αν και η Ελλάδα είναι μία ξεχωριστή περίπτωση και στη συνέχεια θα σας εξηγήσω τι εννοώ με αυτό – βρίσκεται ένα γεγονός που θα ήθελα να το συγκρατήσουμε όλοι. Βρίσκεται το γεγονός ότι η Ευρώπη έπαψε να είναι τόσο ανταγωνιστική στον παγκόσμιο χώρο όσο ήταν πριν. Εκεί είναι η πηγή του προβλήματος και όλων όσων ζούμε. Η Ευρώπη τα τελευταία χρόνια δεν ήταν η Ευρώπη που ήταν τις περασμένες δεκαετίες. Έχει γίνει αυτή η τεράστια αλλαγή που πολλοί την ονομάζουμε παγκοσμιοποίηση . Η Ευρώπη πια ανταγωνίζεται ανοικτά με άλλες οικονομίες και δεν έχει τη θέση που είχε στον «παλιό» κόσμο.
Για μένα πλέον ο κόσμος είναι ο «παλιός» και αυτός που ζούμε τώρα. Και αυτός ο κόσμος που ζούμε έχει φέρει μία τεράστια αλλαγή που δεν κατάφερε να την προβλέψει ούτε ο Μάρξ, για τον οποίο πολλοί μιλούσαμε στα νιάτα μας, ούτε ο Ανταμς Σμίθ. Κανείς δηλαδή από όσους ασχολούνταν με την πολιτική. Ποια ήταν όμως αυτή η αλλαγή;
Η αλλαγή αυτή, την οποία φαντάζομαι την ζείτε και εσείς στον χώρο σας, είναι η αλλαγή που έφερε η επιστήμη. Η τεχνολογική και επιστημονική εξέλιξη. Αυτή είναι στη ρίζα όλων των αλλαγών που υπάρχουν στην κοινωνία και την οικονομία. Και αυτή εντέλει είναι που έφερε την παγκοσμιοποίηση. Γιατί απελευθέρωσε τις δυνατότητες του κεφαλαίου να μετακινείται όπου θέλει, βασιζόμενο στην τεράστια τεχνολογική εξέλιξη . Γιατί απελευθέρωσε τις δυνατότητες της εργοδοσίας να κάνει χρήση του ανταγωνισμού με τον τρόπο που ήθελε αυτή και έθεσε σε αμφισβήτηση τα εθνικά σύνορα όπως λειτουργούσαν παλαιότερα.
Θυμάμαι είχα γνωρίσει- και μου είχε κάνει τρομερή εντύπωση εκείνη την εποχή-, τον Μάσιμο Ντ’ Αλέμα που τότε ήταν αρχηγός του ιταλικού δημοκρατικού κόμματος. Είχε πάει να δει στις Η.Π.Α. τον πρόεδρο Κλίντον και μετά την επιστροφή του είχε επισκεφθεί την Ελλάδα, τον φιλοξενήσαμε και κουβεντιάζοντας τον ρώτησα τι του έκανε εντύπωση από το ταξίδι του. Μου είπε ότι αυτό που του έκανε μεγαλύτερη εντύπωση ήταν κάτι που του είχε πει ο Κλίντον: «Ό,τι και να λέτε εσείς οι αριστεροί είναι μια κουβέντα. Αυτό που γνωρίζω εγώ είναι ότι εδώ στο διπλανό γραφείο υπάρχει ο αρχηγός του τάδε heads fund – δεν μπορώ να αναφέρω το όνομα αλλά είναι πολύ γνωστό – που μπορεί να πατήσει ένα κουμπί και με το πάτημα αυτού του κουμπιού μια ολόκληρη η επιχείρηση που έχει χιλιάδες θέσεις εργασίας στις Η.Π.Α. να μπει στη διαδικασία μεταφοράς της στην Κίνα. Εμένα αυτό είναι το πρόβλημά μου», είπε τότε ο Κλίντον. Και αποδεικνύεται ότι αυτό είναι το πρόβλημα και του κόσμου και της Ευρώπης σήμερα.
Για να έχετε μία εικόνα των αλλαγών που συντελούνται, θα σας πω μερικά μόνο νούμερα. Ας πάρουμε την ανταγωνιστικότητα και πώς άλλαξε σε παγκόσμιο επίπεδο μέσα σε μία δεκαετία, από το 2002 μέχρι το 2012. Τότε ήταν που έγιναν όλες αυτές οι αλλαγές. Στο διάστημα αυτό η Γερμανία, που είναι η πιο ανεπτυγμένη χώρα της Ευρώπης, κέρδισε σε ανταγωνιστικότητα 15%. Οι άλλες χώρες της Ε.Ε είναι πολύ πιο πίσω. Οι Η.Π.Α. κέρδισαν σε ανταγωνιστικότητα 47%, η Κίνα 73% και η Ταϊβάν 75%. Αυτός είναι ο κόσμος που ζούμε και εδώ αναπτύσσεται και η Ευρώπη. Θα ήθελα δηλαδή να φύγουμε λιγάκι από αυτό που βλέπουμε στην Ελλάδα, με τις δυσκολίες μας και όλα όσα συμβαίνουν εδώ, όχι γιατί τα υποτιμώ, αλλά γιατί είναι ανάγκη να δει κανείς την ευρύτερη εικόνα. Και αυτή είναι η εικόνα που βλέπει κάποιος που παρατηρεί την Ευρώπη συνολικά. Και όπως καταλαβαίνετε, η Ευρώπη δεν μπορεί πια να συναγωνιστεί τις αναδυόμενες οικονομίες που έχουν τεράστιες παραγωγικές μονάδες, τεράστιες βελτιώσεις στην παραγωγικότητά τους, τεράστιες δυνατότητες και ένα εργατικό δυναμικό που δουλεύει δέκα φορές περισσότερο και αμείβεται εκατό φορές λιγότερο.
Δεν το λέω βέβαια με την έννοια ότι πρέπει και η Ευρώπη να τους μιμηθεί, ίσα-ίσα θεωρώ ότι η μεγάλη πρόκληση για την Ευρώπη θα είναι το πώς να μην φθάσει εκεί. Πώς να μπορέσει να ανταποκριθεί σε όλες αυτές τις αλλαγές και να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της κρατώντας το κοινωνικό της μοντέλο, την ίδια την ψυχή της θα πρόσθετα εγώ. Αυτή είναι η πρόκληση και αυτό προσπαθούμε να κάνουμε.
Αλλά το πρόβλημα είναι πολύ μεγάλο. Υπερβαίνει την Ελλάδα και υπερβαίνει και τις μικροτριβές που καμιά φορά θεωρούμε ότι είναι το κέντρο του κόσμου. Δεν είμαστε το κέντρο του κόσμου ούτε η Ελλάδα ούτε η Ευρώπη. Η Ελλάδα είμαστε μια χώρα με δυνατότητες και η Ευρώπη είναι μία οντότητα με δυνατότητες γιατί αποτελεί υπολογίσιμο μέγεθος. Για παράδειγμα αντιπροσωπεύει το 20% της παγκόσμιας παραγωγής. Και είναι η μόνη μας ελπίδα να επιβιώσουμε όλοι μας σε αυτόν τον κόσμο. Αν η Ευρώπη αντιμετωπίζει αυτές τις δυσκολίες, κατά την γνώμη μου δεν πρέπει να γίνεται ούτε καν λόγος για μια Ελλάδα έξω από την Ευρώπη. Η Ευρώπη είναι η μόνη μας ελπίδα να έχουμε το μέγεθος, τις συνθήκες, τις δυνατότητες να υπάρχουμε σε αυτόν τον πολύ σκληρό κόσμο. ’Οπου πλέον το κεφάλαιο κινείται όπως νομίζει ενώ αντίστοιχα δεν υπάρχουν ούτε τα παγκόσμια συστήματα διακυβέρνησης ούτε οι αντίστοιχες κινήσεις των δυνάμεων της επιστήμης, της εργασίας κ.α. ώστε να αντισταθμίσουν αυτά τα οποία συμβαίνουν. Αυτός είναι ο κόσμος που ζούμε και αυτό είναι το ευρωπαϊκό πρόβλημα.
Η Ελλάδα μας τώρα είναι μια ειδική περίπτωση. Η κρίση της Ελλάδας συνδέεται με όλο αυτό το πρόβλημα αλλά συνδέεται και με κάτι άλλο που πρέπει να το αναφέρουμε από την αρχή γιατί ενδεχομένως πολλοί και πολλές από εσάς περιμένετε από την Ε.Ε., από την Κομισιόν, από την Γερμανία να κάνουν περισσότερα για την Ελλάδα. Η Ελλάδα έχει και ένα δικό της πρόβλημα που ακόμη και εάν όλα στην Ευρώπη πήγαιναν καλά, ακόμη και αν το ευρώ ήταν το καλύτερο νόμισμα χωρίς κανένα πρόβλημα, ακόμη και αν η Ευρώπη ήταν μπροστά σε σχέση με όλες τις οικονομίες του κόσμου, ακόμη και τότε, η Ελλάδα θα είχε πρόβλημα για έναν πολύ απλό λόγο: γιατί ξοδεύει περισσότερα από όσα παράγει.
Αν φανταστούμε - γιατί ακούω συνεχώς να λέγεται για λάθη του ενός ή του άλλου, του Δ.Ν.Τ., της Κομισιόν κ.λ.π., - δυστυχώς είναι αλήθεια ότι έγιναν πολλά λάθη που δεν έχουμε τον χρόνο να συζητήσουμε εδώ μαζί και για τα οποία διαμορφώνω και εγώ τη δική μου προσωπική γνώμη – αν λοιπόν φανταστούμε, ότι δεν είχε γίνει κανένα λάθος, η Ελλάδα δεν θα μπορούσε και σε αυτή την υποθετική περίπτωση να σταθεί για τον απλούστατο λόγο ότι ξοδεύουμε περισσότερα από όσα παράγουμε. Σκεφτείτε μια οικογένεια που έχει ένα μεγάλο χρέος αλλά το πρόβλημά της δεν είναι μόνο ότι έχει χρέος αλλά ότι κάθε χρόνο, κάθε μήνα ξοδεύει περισσότερα από όσα κερδίζει. Και αυτό να συμβαίνει κάθε μήνα. Ακόμη και εάν έρθει κάποιος και ως εκ’ θαύματος της χαρίσει όλα τα χρέη, τον επόμενο χρόνο πάλι θα έχει πρόβλημα. Όλοι επομένως οι Έλληνες είναι ανάγκη να καταλάβουμε ότι ακόμη και εάν όλα στην Ευρώπη πήγαιναν καλά, εάν όλα στον κόσμο πήγαιναν καλά και δεν υπήρχε ούτε η ευρωπαϊκή κρίση ούτε και η παγκόσμια κρίση, εμείς και πάλι θα είχαμε το πρόβλημά μας που πρέπει να το αντιμετωπίσουμε.
Το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι μόνο το χρέος. Χρέος έχουν και άλλες χώρες. Είναι βέβαια και το χρέος αλλά κυρίως είναι το πρωτογενές της έλλειμμα. Η Ελλάδα δεν παράγει πολλά και ξοδεύει πολλά ως κρατικός τομέας, ως μια σπάταλη διοίκηση και αυτό το πρόβλημα πρέπει να το λύσουμε όποια και αν είναι η κυβέρνηση. Και είναι βέβαιο ότι αν δεν λύσουμε το πρόβλημα του τι παράγουμε σε σχέση με αυτά που ξοδεύουμε δεν θα μπορέσουμε να πάμε μπροστά και αυτό είναι κατά τη γνώμη μου το βασικό θέμα της Ελλάδας σήμερα.
Επομένως, η Ελλάδα έχει το δικό της ιδιαίτερο πρόβλημα και συμμετέχει και στο ευρωπαϊκό πρόβλημα.
Το ευρωπαϊκό πρόβλημα προκλήθηκε από την παγκοσμιοποίηση και το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας. Και προκύπτει το ερώτημα: γιατί δεν μπορούμε να το λύσουμε, γιατί δεν τα καταφέρνουμε, γιατί δυσκολευόμαστε; Θα έλεγα ότι δυσκολευόμαστε για δύο-τρεις βασικούς λόγους. Μάλιστα όταν ανέλαβε η Επιτροπή Μπαρόζο ΙΙ, το είδα με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο.
Είχαμε την παγκόσμια κρίση που είχε εμφανιστεί ως τραπεζική κρίση στις Η.Π.Α. και εν συνεχεία μεταφέρθηκε και στην Ευρώπη. Και εμείς με την μειωμένη ανταγωνιστικότητά μας ως Ε.Ε. χάσαμε περίπου μέσα σε τρία-τέσσερα χρόνια δύο τρις ευρώ. Από τα οποία το ένα τρις ευρώ είχε πάει στις τράπεζες προκειμένου να επιβιώσουν, κάτι που είναι αναγκαίο αφού τα χρέη των τραπεζών ήταν συνδεδεμένα με τα κρατικά χρέη. Δεν είχαμε ούτε τους θεσμούς, ούτε τις πολιτικές δυνάμεις ώστε γρήγορα να αποφασίσουμε και να παρέμβουμε. Η Ευρώπη δηλαδή είναι πολλαπλώς διασπασμένη και αυτό είναι το μεγάλο μας πρόβλημα.
Αν μου έλεγε κάποιος, μετά από τόσα χρόνια στις Βρυξέλλες, τι είναι αυτό που θέλεις να πεις για την Ευρώπη με μια φράση, θα του έλεγα «όλοι μαζί». Το κρίσιμο για την Ευρώπη είναι να αποφύγει την παραπέρα διάσπαση, να αποκτήσει μεγαλύτερη συνοχή και να προχωρήσει η ενοποίησή της. Όλα αυτά δεν τα είχαμε για να παρέμβουμε στην κρίση, με αποτέλεσμα η κρίση να γιγαντώνεται. Δεν είναι δηλαδή μόνο πως έγιναν και λάθος παρεμβάσεις, όπως λέγεται και σε πολλά πράγματα αυτοί που κάνουν αυτή την κριτική έχουν δίκιο, αλλά δεν είχαμε και τα εργαλεία και τις δυνατότητες να παρέμβουμε.
Χρειαζόμαστε λοιπόν πολλά και αυτά προσπαθούμε να πετύχουμε τώρα. Πρώτα από όλα προσπαθούμε να έχουμε νόμισμα. Μέχρι τώρα είχαμε νόμισμα, το ευρώ, το οποίο είχε μια σχετική επιτυχία στις διεθνείς αγορές παρά τις Κασσάνδρες, αλλά δεν είχαμε τη δυνατότητα να το στηρίξουμε. Υπήρχε δηλαδή το ευρώ αλλά δεν υπήρχε ούτε καν ενιαία νομισματική πολιτική και πολύ περισσότερο δεν υπήρχε στήριξη με ενιαία οικονομική πολιτική. Αποτέλεσμα; Όταν εισήχθη το ευρώ, όταν μπήκε το ευρώ στη ζωή μας, τα χάσματα που υπήρχαν ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες αντί να μικρύνουν μεγάλωσαν. Αντί δηλαδή να υπάρξει αυτό που συνήθως λέμε ευρωπαϊκή σύγκλιση, οι φτωχότερες και λιγότερο ανταγωνιστικές χώρες, έγιναν ακόμη φτωχότερες με το ευρώ. Και οι πλουσιότερες χώρες έγιναν ακόμη πιο πλούσιες.
Γιατί όμως συνέβη αυτό; Είναι απλό. Μας έδωσαν την δυνατότητα να δανειζόμαστε ευκολότερα για να αγοράζουμε προϊόντα χωρίς όμως να λύσουμε τα προβλήματα της παραγωγής που ήταν και τα πιο σημαντικά. Τα χάσματα δηλαδή μεγάλωσαν ακόμη περισσότερο. Και αυτό αν θέλετε είναι το μεγάλο πρόβλημα που υπάρχει στην Ευρώπη και σήμερα. Ακόμη και σήμερα δηλαδή, αντί να συγκλίνει η Ευρώπη συμβαίνει το αντίθετο.
Από τότε που μπήκαμε στο ευρώ, από το 2008 μέχρι το 2010, η παραγωγικότητα της Γερμανίας αυξήθηκε 15%. Στην Ελλάδα, στο ίδιο διάστημα η παραγωγικότητά μας έπεσε κατά 8% και στην Ισπανία 15%. Δηλαδή μπορεί το ευρώ να δημιούργησε μια ευφορία και να μας βοήθησε να αποκτήσουμε καταναλωτικά προϊόντα, να αγοράσουμε σπίτια, αυτοκίνητα, να κάνουμε Ολυμπιακούς Αγώνες, στάδια κ.λ.π., το πρόβλημα όμως της παραγωγικότητάς μας χειροτέρεψε. Και αυτό το πρόβλημα πρέπει τώρα να αντιμετωπίσουμε. Και ελπίζω να το αντιμετωπίσουμε μαζί με τους άλλους και όχι μόνοι μας.
Τι σημαίνει όμως μαζί με τους άλλους και τι προσπαθούμε να κάνουμε ως Κομισιόν;
Προσπαθούμε να κάνουμε πράξη την περίφημη αλληλεγγύη. Δηλαδή να πούμε ότι θα προχωρήσουμε όλοι μαζί, θα έχουμε κατά το δυνατόν μία ενιαία οικονομική πολιτική και αυτό σημαίνει ότι θα είμαστε μαζί και στα καλά και στα δύσκολα. Αυτό σημαίνει ότι όλοι μαζί θα πάρουμε μέτρα για να εξυγιάνουμε τις οικονομίες μας και να ισοσκελίσουμε τα οικονομικά μας αλλά θα πάρουμε και μέτρα αμοιβαιοποίησης του χρέους μας. Δηλαδή και εμείς που είμαστε σε μια δύσκολη θέση πρέπει να βοηθηθούμε.
Μας έχουν βοηθήσει οι Ευρωπαίοι μέχρι σήμερα;
Δεν ξέρω τι γνώμη έχετε γιατί έχω ακούσει πολύ διαφορετικές γνώμες. Εγώ όμως θα σας πω ένα απλό νούμερο: από τότε που άρχισε η ιστορία με τα μνημόνια και τα προγράμματα στήριξης, η Ελλάδα έχει πάρει διακόσια δις ευρώ σε ρευστότητα. Είναι περίπου κάτι λιγότερο από το ΑΕΠ ενός χρόνου. Δεν είναι ασήμαντο ποσό. Βεβαίως αυτά είναι δανεικά, δεν μας τα χαρίζει κανείς και προσπαθούμε να τα αποπληρώσουμε. Αλλά μας χάρισαν και ορισμένα όταν κουρεύτηκε το χρέος και ενδεχομένως να μπορέσουμε να πάρουμε και λίγα ακόμη αν καταφέρουμε να γίνει και νέο κούρεμα από το φθινόπωρο.
Αλλά αυτό δεν αρκεί. Χρειάζεται να υπάρξει μια ουσιαστική Ευρωπαϊκή ενοποίηση. Και γι’αυτό η Ευρώπη έχει βάλει μπροστά πρωτοβουλίες που αξίζει τον κόπο να τις ακούσετε, που στηρίζονται σε τρεις λέξεις στις οποιες και εσείς αναφερθήκατε προηγουμένως σχετικά με τη δική σας δουλειά και μου αυτή η ανφορά μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση: Οι τρεις λέξεις είναι καινοτομία, βιωσιμότητα και αριστεία. Αυτά περίπου προσπαθεί να κάνει και η Ε.Ε. Αυτά προσπαθείτε και εσείς καθώς είναι οι αρχές για οποιαδήποτε σοβαρή επιστήμη. Πώς όμως θα τα κάνουμε όλα αυτά;
Θα σας αναφέρω μερικά παραδείγματα. Ας ξεκινήσω με την καινοτομία.
Φτιάχνουμε αυτήν την περίοδο τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. για τα επόμενα επτά χρόνια. Εκεί αποφασίσαμε εξαρχής ότι το μόνο κονδύλι που δεν θα μειωθεί αλλά θα διπλασιαστει είναι εκείνο για την έρευνα και την καινοτομία. Για τα επόμενα επτά χρόνια η Ευρώπη θα διαθέτει διπλάσια ποσά για την έρευνα από ότι πριν. Είναι αρκετό; Δεν είναι αρκετό, γιατί βάσει στοιχείων, παραδείγματος χάριν στο χώρο της υγείας και των φαρμάκων, οι Η.Π.Α. επιστρέφουν σε έρευνα περίπου το 12% με 14% των πωλήσεων και η Ευρώπη μόνο το 4%. Άρα ο διπλασιασμός των κονδυλίων της έρευνας δεν φθάνει. Όμως είναι μεγάλη βοήθεια.
Άρα στην καινοτομία υπάρχει ανάγκη να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε. Και εδώ η Ελλάδα πρέπει να αντέξει να συμμετέχει και να υπάρχει στον χώρο. Ο χώρος της έρευνας είναι πολύ σκληρός και θλίβομαι πραγματικά γιατί και στον δικό μου τομέα, τον τομέα των θαλασσίων υποθέσεων και της αλιείας, όπου ένα ταμείο το εποπτεύω η ίδια και θα ήθελα πάρα πολύ να το αξιοποιήσω για την χώρα μας, η Ελλάδα δεν έχει συμμετοχή. Παρακαλώ εγώ να έρθουν προτάσεις για να χρηματοδοτηθούν. Παρακαλώ εγώ και αισθάνομαι πραγματικά θλίψη να φεύγουν τα ερευνητικά κονδύλια, να πηγαίνουν στις άλλες χώρες και να μην πηγαίνουν και στην χώρα μου. Υπάρχει η δυνατότητα να σταθούμε, έστω να υπάρχουμε – άλλωστε δεν έχω τον μικρομεγαλισμό ότι θα κάνουμε θαύματα– αλλά μπορούμε να έχουμε πολύ σημαντικές επιτυχίες. Έχουμε δει Έλληνες ερευνητές να έρχονται, να τους δίνουμε βραβεία, να τους τιμούμε και να έχουν τη δυνατότητα να κάνουν κάτι παραπέρα. Για το λόγο αυτό πραγματικά αισθάνομαι μεγάλη χαρά για όσα άκουσα ότι κάνετε και εσείς. Έχει μεγάλη σημασία ο Έλληνας γιατρός να μην είναι απλά ένα μέρος της σχέσης γιατρού – ασθενή και ακόμη χειρότερα γιατρού – πελάτη αλλά να έχει συμμετοχή σε αυτό που γίνεται στον διεθνή χώρο, σε αυτό που πάει παρακάτω. Η καινοτομία λοιπόν έχει μεγάλη σημασία για την Ελλάδα.
Η βιωσιμότητα έχει επίσης μεγάλη σημασία και για την Ελλάδα και για την Ευρώπη. Για να υπάρξει λαμβάνουμε μια σειρά από αποφάσεις που έχουν να κάνουν με την τραπεζική ένωση, με την εξυγίανση των τραπεζών, με ένα νέο σύστημα φορολογίας. Κάνουμε επιτέλους μια προσπάθεια να φορολογηθούν οι χρηματοπιστωτικές συναλλαγές, να υπάρξει ανταλλαγή πληροφοριών, να πέσουν τα τείχη των φορολογικών παραδείσων όπως είναι το Λουξεμβούργο, η Αυστρία και η Κύπρος. Και πρέπει να σας πω με λύπη ότι ένα από τα κράτη-μέλη που ματαίωσαν την ψήφιση του financial transaction tax, δηλαδή του φόρου των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, ήταν η Κύπρος. Θα ήταν πραγματικότητα αυτός ο φόρος. Και τα αναφέρω αυτά γιατί ακούω πολλά για κοινωνική δικαιοσύνη και άλλα σχετικά και πρέπει κανείς να έχει όλη την εικόνα. Η Κύπρος μετά έζησε με τον πιο οδυνηρό τρόπο την τραπεζική κρίση και για αυτό νομίζω ότι κατά κάποιον τρόπο η ίδια η ζωή καμιά φορά αποκαθιστά κάποιες ισορροπίες.
Κάνουμε λοιπόν μία προσπάθεια και για την αμοιβαιοποίηση του χρέους. Εδώ βέβαια υπάρχουν πολύ μεγάλες αντιστάσεις παρόλο που η Κομισιόν έχει καταθέσει πρόταση για ευρώ-ομόλογα που θα σήμαινε ότι και το ελληνικό χρέος θα μπορούσε να μειωθεί αλλά και οι άλλες φτωχότερες χώρες να βοηθηθούν. Παρόλο που υπάρχουν ιδέες να υπάρξει ένα άλλος ρόλος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, μια πιο ενιαία και ενωμένη οικονομική πολιτική, αυτά καθυστερούν. Και αυτά βεβαίως έχουν αντίκτυπο και στην Ελλάδα.
Όσον αφορά την αριστεία, αυτό που μπορώ να πω είναι ότι σε όλη την Ευρώπη, στην πρώτη γραμμή της ημερήσιας διάταξης έχει μπει αυτό που λέγεται μεταρρυθμίσεις. Τι είναι όμως οι μεταρρυθμίσεις; Οι μεταρρυθμίσεις είναι μια σειρά από πρωτοβουλίες που πρέπει να πάρουμε σε διάφορους τομείς ώστε να μπορούν να γίνουν βιώσιμοι και να υπάρχουν και για τα παιδιά μας και τα παιδιά των παιδιών μας και για όλους.
Η βιωσιμότητα είναι μια αρχή που αφορά τα πάντα. Αφορά πρώτα από όλα πώς χειριζόμαστε το περιβάλλον. Εγώ κατάφερα να περάσω πρόσφατα, αφού πάλευα τρία χρόνια, τη μεταρρύθμιση για μια νέα πολιτική αλιείας στην Ευρώπη και πλέον θα είναι υποχρεωμένοι οι ψαράδες να ψαρεύουν με σεβασμό στα ψάρια ώστε να υπάρχουν ψάρια και για τις επόμενες γενιές. Με αντίστοιχο τρόπο πρέπει να δούμε όλους τους τομείς, τον πλούτο μας, τα χρήματά μας, τα κεφάλαιά μας, τις δυνατότητές μας.
Θα αναφέρω ένα μόνο παράδειγμα: τις συντάξεις. Στην Ελλάδα αυτό που με ρωτούν πριν από όλα, είναι τι θα γίνει με τη σύνταξή μας. Θα ήθελα να σας πω ότι αυτό δεν είναι πρόβλημα μόνο της Ελλάδας αλλά όλων των χωρών. Καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν έχει αυτή την στιγμή βιώσιμο σύστημα συντάξεων. Καμία. Λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και της αλλαγής των δημογραφικών δεδομένων. Αν δεν είχαμε και τους μετανάστες να βελτιώνουν λίγο τα δημογραφικά δεδομένα, τα πράγματα θα ήταν πολύ χειρότερα. Μόνο μία χώρα, που είναι εκτός Ε.Ε., η Νορβηγία, έχει βιώσιμο σύστημα συντάξεων γιατί έχει συνδέσει τα έσοδα από το πετρέλαιο σε έναν λογαριασμό που χρηματοδοτεί τα ελλείμματα των συντάξεων και επενδύει για να δημιουργηθεί ένα fund για το μέλλον.
Όλοι έχουν πρόβλημα. Έχουμε βεβαίως και εμείς για τον απλούστατο λόγο ότι εάν συνεχίσουμε έτσι και μάλιστα ενώ παράλληλα έχουμε αυτή την τρομακτική ύφεση και την τρομακτική ανεργία, σε λίγα χρόνια δεν θα μπορούμε να ανταποκριθούμε.
Μεταρρύθμιση λοιπόν σημαίνει να πάρουμε μέτρα ώστε να φροντίσουμε να κλείσουμε λίγο τα ελλείμματα και να αυξήσουμε τα έσοδα των ταμείων. Μεταρρύθμιση σημαίνει να προσπαθήσουμε να παράγουμε όσα παράγουμε και να τα αξιοποιούμε περισσότερο, με καλύτερες τιμές και περισσότερες εξαγωγές ώστε ο κρατικός κορβανάς να μην αδειάζει συνεχώς. Μεταρρύθμιση σημαίνει για την Ελλάδα ένα σωστό και σοβαρό δημόσιο. Ειλικρινά αν μου λέγανε ποιό είναι το ένα μόνο πράγμα που θα έκανα στην Ελλάδα – να διευκρινίσω ότι δεν είναι αρμοδιότητά μου ούτε επιθυμώ να εμπλακώ – θα έλεγα δημόσιο. Πρέπει να αλλάξει το δημόσιο. Να γίνει πιο παραγωγικό, να υπηρετεί τον πολίτη και να μπορεί να προσφέρει αυτά που χρειάζεται ώστε να μπορέσουμε να πάμε μπροστά. Αυτές είναι οι αλλαγές που πρέπει να γίνουν. Πρέπει επιτέλους να συνεννοηθούμε τι μπορεί να κάνει αυτή η χώρα.
Όταν είχε έρθει η καγκελάριος Μέρκελ στην Κομισιόν για να συζητήσουμε διάφορα θέματα, συζητήσαμε ανάμεσα στα άλλα και το ελληνικό πρόβλημα. Δεν είπε τίποτε τότε για την Ελλάδα, ήταν πολύ συγκρατημένη παρόλο που υπήρχαν πολλές πιέσεις και ερωτήσεις. Μετά όμως ζήτησε να με γνωρίσει και στην Γερμανία, σε ένα συνέδριο που είχαμε κάνει για τις θάλασσες, μου είπε πολύ απλά: «την αγαπώ αυτή την χώρα, αλλά πρέπει να αποφασίσετε τι άλλο θα παράγετε εκτός από τουρισμό;» Μπορούμε να λέμε τα χίλια όσα για τους Γερμανούς αλλά αυτό το ερώτημα πρέπει να το απαντήσουμε εμείς. Αυτό το ερώτημα δεν θα μας το απαντήσει καμία τρόικα, καμιά Γερμανία, καμιά Μέρκελ, κανένα Δ.Ν.Τ. γιατί στο κάτω-κάτω αυτοί δεν έχουν και το δικό μας ζόρι για να μιλήσω απλά και σχεδόν λαϊκίστικα. Εμείς, οι Έλληνες, πρέπει να αποφασίσουμε τι παραγωγικό σχέδιο θέλουμε, πού θα επικεντρωθούμε, πώς θα το χρηματοδοτήσουμε και πώς θα στήσουμε ένα δημόσιο να βοηθήσει αυτό το παραγωγικό σχέδιο. Μόνο έτσι θα σωθούμε.
Κατά την γνώμη μου αυτό το σχέδιο δεν μπορεί να το φτιάξει ένα μόνο κόμμα. Ούτε τα μισά κόμματα εναντίον των άλλων. Αυτό το σχέδιο πρέπει να γίνει μέσα από έναν εθνικό διάλογο στον οποίο θα συμμετέχει και η Κυβέρνηση και η Αξιωματική Αντιπολίτευση. Και σε αυτό τον διάλογο θα έχουν ευθύνη να έρθουν με προτάσεις. Διότι θα είναι ένας διάλογος που θα υπερβαίνει αυτήν την καθημερινή πραγματικότητα που ζούμε. Ποιος απέλυσε, ποιόν απέλυσε κ.λ.π. Ζούμε σε μια τραγική κατάσταση. Δεν ξέρω ποια Κυβέρνηση θα μπορούσε να είναι υπερήφανη έχοντας 60% ανέργους νέους. Πώς θα λυθεί αυτό το πρόβλημα; Είναι εύκολο να λέει κανείς θα το λύσω αλλά δεν λύνεται. Θα μας πάρει πολλά χρόνια να το λύσουμε και θα λυθεί μόνο μετά από μια σειρά μακρών διαδικασιών. Ποιες είναι αυτές;
Θέλουμε επενδύσεις. Οι επενδύσεις χρειάζονται όμως σωστό δημόσιο. Το σωστό δημόσιο χρειάζεται μεταρρυθμίσεις. Οι σωστές μεταρρυθμίσεις χρειάζονται ένα άλλο πολιτικό σύστημα που να λειτουργεί. Το πολιτικό σύστημα χρειάζεται να φτιάξει εθνικό διάλογο με όλους και να αποκαταστήσει ένα κλίμα εμπιστοσύνης. Όλα αυτά πρέπει να γίνουν για να πούμε ότι θα λύσουμε πραγματικά το πρόβλημα της ανεργίας στην χώρα μας. Όλα τα άλλα θα είναι λύσεις συμπληρωματικές. Δεν τις υποτιμώ βέβαια. Π.χ. αυτή τη στιγμή δίνεται μάχη να απελευθερωθούν κονδύλια της Κομισιόν για να βοηθηθούν αυτές οι τετρακόσιες χιλιάδες οικογένειες που δεν έχουν κανέναν εργαζόμενο. Και η πρόταση είναι να αλλάξουμε τον κανονισμό και παρά τις αντιρρήσεις που έχουν οι Υπηρεσίες και ο αντίστοιχος Επίτροπος, πιστεύω θα το πετύχουμε. Να αλλάξουμε τον κανονισμό και να τους βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους. Αλλά αυτό δεν θα λύσει το αυριανό πρόβλημα της χώρας. Μόνο ένα δικό μας παραγωγικό σχέδιο που θα το αποφασίσουμε μόνοι μας και θα το αγαπήσουμε και θα το προσέξουμε, μαζί με ένα δημόσιο που θα το υπηρετήσει, άνθρωποι που θα αγαπούν την εργασία τους και ένα άλλο πολιτικό κλίμα.
Καταλαβαίνω ότι όλα αυτά ακούγονται λίγο αφ’ υψηλού σε μια Ελλάδα που ζει μέσα σε μια έντονη κατάσταση. Αλλά παρόλα αυτά θέλω να κλείσω λέγοντας ότι αν δει κανείς την εικόνα συνολικά μπορεί να είναι κάπως αισιόδοξος. Σκεφτείτε μόνο πού ήμασταν ένα χρόνο πριν. Εγώ σας λέω ότι ένα χρόνο πριν, στην Κομισιόν, τρεις μέρες την εβδομάδα είχαμε ξενύχτια περιμένοντας να «σκάσει» το ευρώ. Και το πιθανότερο ήταν βέβαια ένα ελληνικό grexit για να «σκάσει» το ευρώ. Δεν υπερβάλω. Ορισμένοι τότε είπαν ότι υπερβάλω αλλά σας διαβεβαιώνω ότι δεν υπερέβαλα καθόλου. Αυτό το αποφύγαμε, το grexit το αποφύγαμε. Το υπαρξιακό πρόβλημα του ευρώ το αποφύγαμε χάρη σε αυτή την Κομισιόν που δεν έχει κάνει πολλά αλλά αυτά τα κατάφερε. Άρα είμαστε σε άλλη φάση.
Η Ελλάδα, για πρώτη φορά φέτος έχει ελπίδα να έχει πρωτογενές πλεόνασμα. Αρκεί να σας πω ότι την ημέρα που ανακοινώθηκε αυτό, ο Όλι Ρέν μου είπε για πρώτη φορά ότι τώρα μπορείς να ηρεμήσεις. Για πρώτη φορά μετά από τρία χρόνια. Είναι πολύ σημαντικό. Αν έχουμε πρωτογενές πλεόνασμα, αν δηλαδή για πρώτη φορά ξοδέψουμε όσα έχουμε, μπορούμε να πάμε και να τους πούμε θέλουμε περισσότερο χρόνο, θέλουμε νέο κούρεμα τους χρέους, θέλουμε άλλου είδους ελαφρύνσεις. Είμαστε κοντά. Και αυτό βέβαια συνέβη γιατί έγιναν μεγάλες θυσίες από τον ελληνικό λαό. Γιατί κόψαμε τους μισθούς και τις συντάξεις. Αυτό ήταν το πρώτο και ίσως και το ευκολότερο. Το δυσκολότερο είναι οι μεταρρυθμίσεις που θα δημιουυργήσουν όσα ανέφερα πριν. Αλλά αυτός είναι ο μόνος δρόμος που έχουμε και προσωπικά πιστεύω ότι θα τα καταφέρουμε.
Είμαστε σε άλλη φάση, κερδίσαμε την πρώτη μάχη, αποφύγαμε τη χρεοκοπία, αποφύγαμε τη διάλυση της ευρωζώνης. Νομίζω ότι μπορούμε να κοιτάξουμε μπροστά και θεωρώ ότι και εσείς με τη θετική σας δουλειά και τη συμβολή σας μπορείτε πραγματικά να δώσετε έναν άλλον τόνο στην ελληνική κοινωνία. Η ελληνική κοινωνία έχει ανάγκη από ανθρώπους που θα προσφέρουν, που θα έχουν τον επαγγελματισμό τους, τα ενδιαφέροντά τους, την επιστήμη τους, την δουλειά τους αλλά που θα έχουν και ένα ανοικτό βλέμμα σε όσα συμβαίνουν γύρω τους.
Και χαίρομαι που γιατροί όπως εσεις, που είναι μικροί θεοί στα μάτια πολλών ανθρώπων, μπορούν να έχουν αυτό το ανοικτό βλέμμα. Είναι από τα πιο ενθαρρυντικά στοιχεία για την ελληνική κοινωνία.
