Archive:Dane statystyczne dotyczące przyczyn zgonu

Dane pobrane w czerwcu 2020 r.

Planowana aktualizacja artykułu: październik 2021 r.

This Statistics Explained article has been archived on 26 August 2021.

Highlights

W 2017 r. na Węgrzech odnotowano najwyższe w państwach członkowskich UE-27 standaryzowane współczynniki umieralności z powodu raka płuc i raka jelita grubego.

Najniższy standaryzowany współczynnik umieralności z powodu samobójstw wśród państw członkowskich UE-27 w 2017 r. zgłosiły Cypr, Grecja i Malta.

W 2016 r. w UE-27 standaryzowane współczynniki umieralności były wyższe w przypadku mężczyzn niż w przypadku kobiet w odniesieniu do niemal wszystkich głównych przyczyn zgonów.

Przyczyny zgonu — standaryzowany współczynnik umieralności, UE-27, 2016
(na 100 000 mieszkańców)
Źródło: Eurostat (hlth_cd_asdr2)

Prezentowany artykuł zawiera przegląd najnowszych danych statystycznych dotyczących przyczyn zgonu w Unii Europejskiej (UE). Przypisując wszystkie zgony w populacji wyjściowym przyczynom zgonu, można ocenić ryzyko śmierci związane z szeregiem określonych chorób i z innymi przyczynami; takie dane liczbowe można następnie analizować według wieku, płci, kraju, w którym nastąpił zgon / miejsca zamieszkania zmarłego i regionu (NUTS poziom 2), stosując standaryzowane współczynniki umieralności.

Full article

Główne ustalenia statystyczne

Najnowsze informacje dotyczące przyczyn zgonu w UE-27 dostępne są za 2016 r. okres odniesienia, natomiast dane za 2017 r. są dostępne dla prawie wszystkich państw członkowskich UE. Z tabeli 1 wynika, że zdecydowanie najczęstszymi przyczynami zgonu w UE-27 były choroby układu krążenia i rak (nowotwory złośliwe).

Tabela 1: Przyczyny zgonu – standaryzowany współczynnik umieralności, 2017 r.
(na 100 000 mieszkańców)
Źródło: Eurostat (hlth_cd_asdr2)

Zmiany w latach 2006–2016

W latach 2006–2016 standaryzowane współczynniki umieralności z powodu raka, choroby niedokrwiennej serca i wypadków komunikacyjnych wykazywały tendencję spadkową

W latach 2006–2016 odnotowano w UE-27 spadek standaryzowanych współczynników umieralności z powodu raka o 11,1 % w przypadku mężczyzn oraz o 5,1 % w przypadku kobiet — zob. wykresy 1 i 2. Większe spadki odnotowano w odniesieniu do zgonów z powodu choroby niedokrwiennej serca, gdzie współczynnik umieralności spadł o 28,4 % w przypadku mężczyzn i 34,2 % w przypadku kobiet. Jeszcze większe spadki odnotowano natomiast w odniesieniu do zgonów spowodowanych wypadkami komunikacyjnymi, w przypadku których odsetek spadł o 40,7 % w przypadku mężczyzn, a o 41,3 % w przypadku kobiet. Standaryzowany współczynnik umieralności kobiet z powodu raka sutka spadł o 6,9 %, co stanowiło większy spadek niż ten, który miał miejsce w przypadku umieralności kobiet z powodu wszystkich rodzajów raka (5,1 %). Z drugiej jednak strony umieralność z powodu chorób układu nerwowego wzrosła w przypadku mężczyzn o 23,2 %, a w przypadku kobiet o 25,7 %. W ostatnich latach standaryzowany współczynnik umieralności z powodu raka płuc (uwzględniając również raka tchawicy i oskrzeli) spadł w przypadku mężczyzn, a wzrósł w przypadku kobiet. W przypadku mężczyzn w latach 2009–2016 współczynnik ten spadł o 11,7 %, natomiast w przypadku kobiet w tym samym okresie zwiększył się on o 15,2 %.

Wykres 1: Przyczyny zgonu – standaryzowany współczynnik umieralności na 100 000 mieszkańców, mężczyźni, UE-27, 2006–2016
(2006 =100)
Źródło: Eurostat (hlth_cd_asdr) i (hlth_cd_asdr2)

Wykres 2: Przyczyny zgonu – standaryzowany współczynnik umieralności na 100 000 mieszkańców, kobiety, UE-27, 2006–2016
(2006 =100)
Źródło: Eurostat (hlth_cd_asdr) i (hlth_cd_asdr2)

Przyczyny zgonu w państwach członkowskich UE-27 w 2017 r.

W 2016 r. standaryzowany współczynnik umieralności z powodu choroby niedokrwiennej serca w UE-27 wynosił 119,4 zgonów na 100 000 mieszkańców.

Do chorób układu krążenia zaliczają się schorzenia związane z nadciśnieniem, poziomem cholesterolu, cukrzycą i paleniem. Najczęstszymi przyczynami zgonu w wyniku schorzeń układu krążenia są choroba niedokrwienna serca i choroby naczyniowe mózgu. W 2016 r. choroby niedokrwienne serca były przyczyną 119,4 zgonów na 100 000 mieszkańców w UE-27. Państwami członkowskimi UE-27 o najwyższym standaryzowanym współczynniku umieralności na chorobę niedokrwienną serca były: Litwa, Węgry, Słowacja i Łotwa – w których w 2017 r. odnotowano od 369,8 do 536,2 zgonów na 100 000 mieszkańców. Na drugim końcu skali (dane za 2016 r.) znalazły się Francja, Niderlandy, Hiszpania, Portugalia, Belgia, Dania, Luksemburg i Włochy. Państwa te miały najniższe standaryzowane współczynniki umieralności z powodu choroby niedokrwiennej serca – wszystkie w 2017 r. poniżej 100 zgonów na 100 000 mieszkańców; podobna sytuacja miała miejsce w Liechtensteinie, Norwegii i Szwajcarii.

Na Węgrzech odnotowano najwyższe standaryzowane współczynniki umieralności z powodu raka płuc i raka jelita grubego

Rak był główną przyczyną zgonu – w 2016 r. w UE-27 z tego powodu odnotowano średnio 257,1 zgonów na 100 000 mieszkańców. Najczęściej występujące postacie nowotworów, w przypadku których standaryzowany współczynnik umieralności przekraczał 10,0 zgonów na 100 000 mieszkańców, obejmowały nowotwory złośliwe: tchawicy, oskrzeli i płuc; okrężnicy, zgięcia esiczo-odbytniczego, odbytnicy, odbytu i kanału odbytu; sutka; trzustki; prostaty; żołądka; wątroby i przewodów żółciowych.

Z powodu raka najwięcej osób umiera na Węgrzech, w Chorwacji, na Słowacji i w Słowenii. W 2017 r. w wymienionych państwach członkowskich UE-27 odnotowano ponad 308,1 zgonów na 100 000 mieszkańców. Bardzo zbliżone do tego poziomu były także wskaźniki umieralności na Łotwie i w Polsce, a także w Serbii. Na Węgrzech odnotowano zdecydowanie najwyższy standaryzowany współczynnik umieralności z powodu raka płuc wśród państw członkowskich UE-27 w 2017 r. (89,2 zgonów na 100 000 mieszkańców), następnymi w kolejności krajami były: Chorwacja (68,4 zgonów na 100 000 mieszkańców) oraz Polska i Dania (67,0 i 66,8 zgonów na 100 000 mieszkańców). Stosunkowo wysoki standaryzowany współczynnik umieralności zgłosiła również Serbia (69,3 zgonów na 100 000 mieszkańców). Najwyższy standaryzowany współczynnik umieralności z powodu raka jelita grubego w 2017 r. odnotowano także na Węgrzech (53,1 zgony na 100 000 mieszkańców), w Chorwacji wskaźnik ten wyniósł 48,4 zgony na 100 000 mieszkańców, a na Słowacji 46,9 zgonów na 100 000 mieszkańców.

Choroby układu oddechowego stanowiły trzecią najczęstszą przyczynę zgonu w UE-27

Po chorobach układu krążenia i nowotworach choroby układu oddechowego były trzecią najczęstszą przyczyną zgonu w UE-27 (średnio 75,0 zgonów na 100 000 mieszkańców w 2016 r.). W tej grupie schorzeń śmierć powodowały najczęściej przewlekłe choroby dolnych dróg oddechowych, a w następnej kolejności inne choroby dolnych dróg oddechowych i zapalenie płuc. Choroby układu oddechowego mają związek z wiekiem, dlatego też zdecydowaną większość zgonów nimi spowodowanych odnotowano wśród osób w wieku 65 lat lub starszych.

W 2017 r. zdecydowanie najwyższy standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu oddechowego wśród państw członkowskich UE-27 odnotowano w Irlandii (135,5 zgonów na 100 000 mieszkańców), Danii (123,5 zgonów na 100 000 mieszkańców) oraz na Cyprze i w Portugalii (odpowiednio 116,3 i 116,2 zgony na 100 000 mieszkańców). Wysoki standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu oddechowego zgłosiły również Turcja (158,6 zgonów na 100 000 mieszkańców) i Zjednoczone Królestwo (136,0 zgonów na 100 000 mieszkańców).

Najniższe standaryzowane współczynniki umieralności z powodu samobójstw odnotowano na Cyprze, w Grecji oraz na Malcie

Zewnętrzne przyczyny zgonu obejmują między innymi zgony w wyniku umyślnego działania na własną szkodę (samobójstwa) oraz zgony spowodowane wypadkami komunikacyjnymi. Chociaż samobójstwo nie jest częstą przyczyną zgonów, a dane z niektórych państw członkowskich UE-27 mogą być zaniżone, często uważa się je za istotny czynnik zwracający uwagę na problemy społeczne. W 2016 r. w UE-27 na 100 000 mieszkańców odnotowano średnio 10,8 zgonów z powodu samobójstwa. Najniższy standaryzowany współczynnik umieralności z powodu samobójstw w 2017 r. odnotowano na Cyprze (4,1 zgonu na 100 000 mieszkańców) oraz w Grecji i na Malcie (odpowiednio 4,5 i 4,6 zgonów na 100 000 mieszkańców); stosunkowo niskie wartości tego współczynnika – nieprzekraczające 8,0 zgonów na 100 000 mieszkańców – odnotowano również we Włoszech i na Słowacji; wśród państw niebędących państwami członkowskimi UE wymienionych w Tabeli 1 niski poziom odnotowano w Turcji (3,8 zgonów na 100 000 mieszkańców) i w Zjednoczonym Królestwie (7,5 zgonów na 100 000 mieszkańców). Standaryzowany współczynnik umieralności z powodu samobójstw na Litwie (25,8 zgonów na 100 000 mieszkańców) był 2,4 raza wyższy od średniej dla UE-27 (dane za 2016 r.).

Najniższe standaryzowane współczynniki umieralności z powodu wypadków komunikacyjnych odnotowano w Szwecji, Irlandii Luksemburgu i Danii

Chociaż do wypadków komunikacyjnych dochodzi codziennie, w 2016 r. częstotliwość występowania zgonów z ich powodu w UE-27 (standaryzowany współczynnik umieralności na poziomie 6,0 zgonów na 100 000 mieszkańców) była niższa niż częstotliwość występowania zgonów będących wynikiem samobójstwa. W 2017 r. najwyższy standaryzowany współczynnik umieralności w wyniku wypadków komunikacyjnych (ponad 9,0 zgonów na 100 000 mieszkańców) odnotowano w Rumunii, Chorwacji i Polsce, natomiast po przeciwnej stronie skali znalazły się Szwecja, Irlandia, Luksemburg i Dania, w których współczynnik umieralności w wyniku wypadków komunikacyjnych wyniósł pomiędzy 2,9 a 3,6 zgonów na 100 000 mieszkańców; spośród państw EFTA współczynnik poniżej 4,0 zgonów na 100 000 mieszkańców został odnotowany w Islandii, Norwegii i Szwajcarii, natomiast w Zjednoczonym Królestwie współczynnik ten był najniższy (2,5 na 100 000 mieszkańców).

Przyczyny zgonu w podziale według płci

Standaryzowane współczynniki umieralności mężczyzn były wyższe niż kobiet w przypadku niemal wszystkich głównych przyczyn zgonów

W 2016 r. standaryzowane współczynniki umieralności dotyczące wszystkich głównych przyczyn zgonów w UE-27 (z wyjątkiem zgonu wskutek raka sutka) były wyższe wśród mężczyzn niż wśród kobiet — zob. wykres 3. Standaryzowane współczynniki umieralności z powodu nadużywania alkoholu i uzależnienia od narkotyków były ponad cztery razy wyższe wśród mężczyzn niż wśród kobiet, natomiast umieralność wśród mężczyzn z powodu umyślnego działania na własną szkodę oraz HIV była odpowiednio 3,8 i 3,4 raza wyższa niż w przypadku kobiet.

Wykres 3: Przyczyny zgonu – standaryzowany współczynnik umieralności, UE-27, 2016 r.
(na 100 000 mieszkańców)
Źródło: Eurostat (hlth_cd_asdr2)

Liczba zgonów spowodowanych rakiem była zasadniczo wyższa w przypadku mężczyzn niż w przypadku kobiet, istnieje jednak pewna liczba nowotworów, które dominują tylko u jednej płci, np. rak sutka u kobiet, a niektóre rodzaje nowotworów dotyczą wyłącznie jednej płci, np. rak macicy w przypadku kobiet czy rak prostaty u mężczyzn. W 2016 r. rak sutka stanowił przyczynę 32,7 zgonów na 100 000 kobiet w UE-27. Najwyższe standaryzowane współczynniki umieralności w 2017 r. odnotowano na Słowacji (40,7 na 100 000 kobiet), w Luksemburgu (40,3 na 100 000 kobiet), w Irlandii (37,8 na 100 000 kobiet), na Węgrzech (37,4 na 100 000 kobiet) oraz w Danii (37,2 na 100 000 kobiet). Z drugiej strony w 2017 r. liczba zgonów spowodowanych rakiem sutka wynosiła mniej niż 30,0 zgonów na 100 000 kobiet zamieszkałych w Hiszpanii, Szwecji, na Litwie, w Portugalii, na Malcie, w Finlandii, Czechach i Bułgarii, a także w Liechtensteinie, Norwegii i Szwajcarii (z państw EFTA) oraz Turcji (z państw kandydujących).

Na Litwie, Węgrzech, Słowacji i Łotwie odnotowano najwięcej przypadków zachorowań na chorobę niedokrwienną serca wśród mężczyzn i kobiet

W 2017 r. najwyższe standaryzowane współczynniki umieralności z powodu choroby niedokrwiennej serca zarówno wśród mężczyzn, jak i wśród kobiet odnotowano na Litwie, Węgrzech, Słowacji i Łotwie, natomiast najmniejszą liczbę zgonów z powodu choroby niedokrwiennej serca zarówno wśród mężczyzn, jak i wśród kobiet odnotowano we Francji (dane za 2016 r.) i w Niderlandach. Liczba zgonów z powodu choroby niedokrwiennej serca była systematycznie wyższa wśród mężczyzn niż wśród kobiet w każdym z państw członkowskich UE-27 — zob. wykres 4 — przy czym największe rozbieżności w wartości absolutnej tych współczynników wśród mężczyzn i kobiet odnotowano na Łotwie i Litwie. Na Łotwie współczynnik dla mężczyzn wyniósł 544,7 na 100 000 mieszkańców w stosunku do 282,0 na 100 000 mieszkańców w przypadku kobiet, a różnica wynosi 262,6 na 100 000 mieszkańców; na Litwie różnica wynosi 257,3 na 100 000 mieszkańców.

Wykres 4: Zgony spowodowane chorobą niedokrwienną serca – standaryzowany współczynnik umieralności, 2017 r.
(na 100 000 mieszkańców)
Źródło: Eurostat (hlth_cd_asdr2)

Podobnie standaryzowane współczynniki umieralności w wyniku samobójstwa były systematycznie wyższe dla mężczyzn niż dla kobiet — zob. wykres 5. Największą różnicę wartości absolutnej tego współczynnika między mężczyznami i kobietami w 2017 r. odnotowano na Litwie, gdzie współczynnik dla mężczyzn wyniósł 47,2 zgonów na 100 000 mieszkańców, a dla kobiet – 9,1 zgonów na 100 000 mieszkańców. Z kolei biorąc pod uwagę stosunek między wartościami tego wskaźnika wśród mężczyzn i dla kobiet, w Polsce współczynnik umieralności mężczyzn był 7,0 razy wyższy niż współczynnik umieralności kobiet. Stosunek ten był najniższy w Hiszpanii, Finlandii, Danii, Luksemburgu, Belgii, Szwecji i Niderlandach, gdzie standaryzowane współczynniki umieralności z powodu samobójstwa dla mężczyzn były 3,1 raza wyższe niż dla kobiet.

Wykres 5: Zgony w wyniku samobójstwa – standaryzowany współczynnik umieralności, 2017 r.
(na 100 000 mieszkańców)
Źródło: Eurostat (hlth_cd_asdr2)

Przyczyny zgonów osób poniżej 65. roku życia w 2017 r.

W przypadku osób w wieku poniżej 65 roku życia względna istotność głównych przyczyn zgonów przedstawiała się nieco odmiennie (zob. tabela 2). Nowotwory były najczęstszą przyczyną zgonów w tej grupie wiekowej – średnio 77,3 zgonów na 100 000 mieszkańców w UE-27 w 2016 r.; na kolejnym miejscu znalazły się choroby układu krążenia (44,8 zgonów na 100 000 mieszkańców). W odróżnieniu od danych dla całej populacji choroby układu oddechowego nie znalazły się wśród trzech najczęstszych przyczyn zgonów osób w wieku poniżej 65 lat: standaryzowany współczynnik umieralności z powodu chorób układu oddechowego był nie tylko niższy niż wskaźnik umieralności z powodu raka i chorób układu krążenia, ale również niższy niż wskaźnik umieralności z powodu chorób układu trawiennego (niewykazany w tabeli 2), wypadków (wyłącznie wypadki komunikacyjne wykazane w tabeli 2) i samobójstw.

Tabela 2: Główne przyczyny zgonu w przypadku osób poniżej 65 lat, 2017 r.
(standaryzowany współczynnik umieralności na 100 000 mieszkańców)
Źródło: Eurostat (hlth_cd_asdr2)

W UE-27 współczynniki umieralności osób w wieku poniżej 65 lat spadły w latach 2006–2016 w odniesieniu do każdej z głównych przyczyn zgonu przedstawionych na wykresie 6, dla których dostępny jest szereg czasowy. Szczególnie znaczące spadki odnotowano w odniesieniu do wypadków komunikacyjnych i choroby niedokrwiennej serca, w przypadku których liczba zgonów w omawianym okresie zmniejszyła się odpowiednio o 44,6 % oraz 32,7 %.

Wykres 6: Przyczyny zgonu – standaryzowany współczynnik umieralności na 100 000 mieszkańców w wieku poniżej 65 lat, UE-27, 2006–2016
(2006 =100)
Źródło: Eurostat (hlth_cd_asdr) oraz (hlth_cd_asdr2)

Dane źródłowe tablic i wykresów

Przyczyny zgonu tabele i wykresy (w jęz. angielskim)

Źródła danych

Statystyki dotyczące przyczyn zgonu opierają się na dwóch filarach: informacjach medycznych zawartych w aktach zgonu, które można wykorzystać jako podstawę do określenia przyczyny zgonu; a także na oznaczaniu przyczyn zgonu kodami zgodnymi ze stosowanym przez WHO systemem ICD. Wszystkie zgony w populacji określa się poprzez wskazanie wyjściowej przyczyny zgonu, innymi słowy — „choroby lub urazu, które zapoczątkowały łańcuch zdarzeń chorobowych prowadzących bezpośrednio do śmierci, lub okoliczności wypadku lub użycia przemocy, które spowodowały śmiertelny uraz” (definicja przyjęta przez Światowe Zgromadzenie Zdrowia (w jęz. angielskim)).

Prawidłowość i wiarygodność statystyk dotyczących przyczyn zgonu w pewnym stopniu uzależniona jest od jakości danych przekazanych przez lekarzy wystawiających akty zgonu. Niedokładności mogą wynikać z różnych przyczyn, m.in.:

błędów przy wystawianiu aktu zgonu;
problemów związanych z diagnozą lekarską;
wyboru głównej przyczyny zgonu;
wyboru kodu przyczyny zgonu.

Niekiedy przyczyny zgonu nie można określić jednoznacznie: oprócz wskazania choroby, która bezpośrednio doprowadziła do śmierci, dane medyczne zawarte w akcie zgonu powinny określać także łańcuch przyczynowy związany z dolegliwościami osoby zmarłej. Można podać inne istotne uwarunkowania zdrowotne, które, mimo że nie miały związku z chorobą bezpośrednio prowadzącą do śmierci, mogły wywrzeć niekorzystny wpływ na przebieg choroby i w ten sposób przyczynić się do zgonu. Niekiedy istotnie można spotkać się z krytycznymi opiniami, zgodnie z którymi oznaczanie przyczyny zgonu kodem pojedynczej choroby jest podejściem coraz mniej realistycznym z uwagi na wydłużające się średnie trwanie życia i związane z tym zmiany w zachorowalności. W przypadku większości osób zmarłych w wieku 65 lat i późniejszym wybór tylko jednej z szeregu możliwych przyczyn zgonu może być w pewnym stopniu mylący. Z tego względu niektóre państwa członkowskie UE zaczęły rozważać kodowanie większej liczby przyczyn zgonu niż jedna. Eurostat wspiera państwa członkowskie w ich wysiłkach na rzecz opracowania wspólnego zautomatyzowanego systemu kodowania o nazwie IRIS w celu usprawnienia identyfikacji przyczyn zgonu w Europie i poprawy porównywalności danych na ten temat.

Zmieniona europejska populacja standardowa

Liczbę zgonów spowodowanych konkretną przyczyną zgonu można wyrazić w stosunku do wielkości populacji. Można skompilować standaryzowany (w przeciwieństwie do surowego) współczynnik umieralności, który jest niezależny od struktury wiekowej i płciowej populacji. Jest to konieczne, ponieważ większość przyczyn zgonu różni się znacznie w zależności od wieku i płci mieszkańców, a standaryzacja ułatwia porównanie współczynników w czasie i między poszczególnymi krajami.

Europejska populacja standardowa wykorzystywana w celu standaryzacji współczynników surowych została określona w 1976 r., konieczne było więc dostosowanie jej do zmian w strukturze wiekowej populacji UE, jakie nastąpiły od połowy lat 70. XX w. Zmieniona europejska populacja standardowa (ESP) została uzgodniona z państwami członkowskimi UE. Obejmuje ona wszystkie państwa członkowskie UE-27 z wyjątkiem Chorwacji i Zjednoczonego Królestwa oraz państw EFTA. Podstawą obliczenia były prognozy demograficzne przeprowadzone w 2010 r. na lata 2011–2030; stosuje się ją od lata 2013 r.

W tabelach zamieszczonych w tym artykule stosuje się następujący zapis:

Wartość wpisana kursywą	przewidywana, wstępna lub szacowana wartość danych, która w związku z tym prawdopodobnie ulegnie zmianie;
:	wartość niedostępna, poufna lub niewiarygodna.

Kontekst

Statystyki dotyczące przyczyn zgonu, należące do najstarszych dostępnych statystyk medycznych, dostarczają informacji o zachodzących z czasem zmianach i różnicach w przyczynach zgonu między państwami. Statystyki te odgrywają kluczową rolę w ogólnym systemie informacyjnym na temat stanu zdrowia w UE. Można je wykorzystywać do określenia, jakie środki w zakresie profilaktyki i leczenia lub jakie inwestycje w badania mogą wydłużyć średnie trwanie życia ludności.

Ze względu na ogólny brak kompleksowych europejskich statystyk dotyczących zachorowalności dane o przyczynach zgonu często wykorzystuje się jako narzędzie do oceny systemów opieki zdrowotnej w UE, a ponadto mogą one służyć do celów opartej na dowodach polityki w zakresie zdrowia.

UE promuje kompleksowe podejście do walki z chorobami poważnymi i przewlekłymi, podejmując zintegrowane działania w odniesieniu do czynników ryzyka w różnych dziedzinach w połączeniu z wysiłkami na rzecz wzmocnienia systemów zdrowotnych w celu poprawy profilaktyki i kontroli. Działania te obejmują:

sporządzanie jak najbardziej wiarygodnych i porównywalnych statystyk krajowych, aby mogły one służyć za dobre wskazówki w zakresie prowadzenia skutecznej polityki;
wspieranie kampanii poświęconych zwiększaniu świadomości społecznej i rozszerzaniu profilaktyki chorób, aktywnie kierowanych do grup i osób indywidualnych narażonych na największe ryzyko zachorowania;
systematyczne integrowanie polityki i podejmowanych działań w celu zmniejszenia nierówności w opiece zdrowotnej;
tworzenie partnerstw zajmujących się konkretnymi chorobami, na przykład chorobami nowotworowymi.