Bezpieczeństwo pracy na okrętach i statkach
Bezpieczeństwo i higiena pracy

Zazwyczaj przeprowadzanie kontroli ładunku ani pobieranie próbek nie jest konieczne na pokładzie statku, ale gdyby okazało się to niezbędne, należy powiadomić o planowanych działaniach kapitana, członków załogi oraz wszelkich innych pracowników przebywających w pobliżu. Niniejsze wskazówki służą jedynie przedstawieniu przeglądu zagrożeń dla bezpieczeństwa, na jakie można natrafić przy wykonywaniu pracy na pokładzie okrętów lub innych rodzajów statków.

• Należy pamiętać o istnieniu tych zagrożeń i unikać niebezpiecznych sytuacji.
• Nie należy wchodzić do żadnej części statku, która nie jest publicznie dostępna, bez wcześniejszego uzyskania zezwolenia oraz – w razie potrzeby – bez nadzoru.
• Jeżeli zidentyfikowane niebezpieczeństwo lub zagrożenie jest niemożliwe do uniknięcia, nie należy podejmować odpowiednich działań bez odpowiedniego przeszkolenia, zapoznania się z odpowiednimi wytycznymi oraz, w stosownych przypadkach, uzyskania odpowiedniego zezwolenia kapitana lub właścicieli statku.

Należy zawsze odwołać się do przepisów i wytycznych krajowych.

Pracownicy zatrudnieni na okrętach lub statkach powinni mieć dostęp do ocen ryzyka i zasad bezpieczeństwa pracy.

Wyposażenie ochronne musi być dostępne i powinno być noszone. Takie wyposażenie może obejmować:

• odzież o dużej widoczności;
• kamizelki ratunkowe lub ubiory nieprzemakalne;
• odpowiednie rękawice;
• kombinezon roboczy;
• obuwie przeciwpoślizgowe i antystatyczne (z reguły posiadające podnosek);
• kaski ochronne;
• ochronę słuchu;
• iskrobezpieczne latarki elektryczne lub lampy robocze (urządzenia, z których można bezpiecznie korzystać również w przypadku występowania materiałów łatwopalnych w powietrzu).

W przypadku konieczności wejścia do przestrzeni zamkniętej należy wyposażyć się w dodatkowy sprzęt specjalistyczny (i przejść odpowiednie szkolenia w zakresie korzystania z niego), taki jak:

• osobisty sygnalizator bezruchu (PASS) (wyposażony w czujniki ruchu i ostrzegający o tym, że dana osoba straciła przytomność);
• osobisty detektor wielogazowy wyposażony w system ostrzegawczy (wykrywa obecność szkodliwych gazów);
• iskrobezpieczne radio/iskrobezpieczna linia komunikacyjna;
• sprzęt ratowniczy wykorzystywany w przestrzeni zamkniętej (aparat oddechowy na sprężone powietrze);
• uprząż bezpieczeństwa, lina bezpieczeństwa i lina do ustalania położenia;
• system reanimacji manualnej i automatycznej (MARS).

Przed przystąpieniem do korzystania z aparatu oddechowego na sprężone powietrze należy przejść odpowiednie badania lekarskie i szkolenie oraz regularnie odbywać szkolenia przypominające.

Niniejsza sekcja zawiera wskazówki w zakresie bezpiecznego wchodzenia na pokład statku. Odpowiednie przepisy zobowiązują kapitana statku do zapewnienia bezpiecznego sposobu dostania się na statek i jego opuszczenia każdej osobie, której obecność na pokładzie jest należycie uzasadniona. Obejmuje to funkcjonariuszy celnych wykonujących swoje obowiązki służbowe.

Dostęp do statku w normalnych warunkach można uzyskać przy pomocy drabinki wejściowej lub trapu, które muszą zostać odpowiednio zabezpieczone. W przypadku rozstawienia trapu nad powierzchnią wody należy zainstalować również siatki bezpieczeństwa.

Nie należy nigdy podejmować próby wejścia na pokład statku przed upewnieniem się, że jest to bezpieczne. Drabinki lub trapy często są śliskie lub pokryte lodem. Noszenie antypoślizgowego obuwia bezpiecznego ogranicza ryzyko wypadku, ale mimo to należy zachować ostrożność –szczególnie jeżeli jest ciemno. Rękawice ochronne również mogą zmniejszyć przyczepność, w związku z czym należy zachować dodatkową ostrożność. Poza wskazówkami przedstawionymi poniżej należy również zapoznać się z treścią sekcji poświęconej pracy na wysokości.

Przy wchodzeniu na pokład statku z nabrzeża należy korzystać z zapewnionej drabinki wejściowej lub trapu. Przed skorzystaniem z nich należy upewnić się, że:

• zostały one odpowiednio zamontowane i zabezpieczone;
• rozłożono je pod bezpiecznym kątem i rozstawiono tak, by sięgały o jeden metr powyżej miejsca, do którego należy się dostać;
• zainstalowano siatki bezpieczeństwa, jeżeli konieczne jest przejście nad wodą;
• przy wchodzeniu na pokład statku ro-ro należy korzystać z trapu, chyba że rampy wjazdowe stanowią jedyną drogę wejścia na pokład statku;
• w przypadku gdy pokłady statku znajdują się poniżej poziomu nabrzeża, statek powinien być wyposażony w odpowiedni sprzęt do uzyskiwania dostępu. Nie należy podejmować próby wskoczenia na pokład – może wiązać się to z ryzykiem poślizgnięcia lub upadku;
• należy pamiętać, że na obszarach występowania pływów pozycja statku może ulec podwyższeniu lub obniżeniu od momentu wejścia na pokład do momentu jego opuszczenia, zatem warunki dostępu mogły się zmienić, np. trap może stać się bardziej stromy lub może nie sięgać już nabrzeża w odpowiedni sposób. W razie wystąpienia wątpliwości należy zwrócić się do kapitana lub odpowiedzialnego oficera pokładowego o zabezpieczenie trapu/drabinki.

Wchodzenie na pokład statku z pokładu innego statku może być szczególnie niebezpieczne. O ile to możliwe, należy unikać tego rodzaju sytuacji. Nie należy nigdy podejmować próby przejścia z pokładu jednego statku na pokład innego statku, jeżeli statek się porusza. W przypadku wystąpienia konieczności wejścia na pokład statku z pokładu innego statku odpowiedzialność za zapewnienie bezpiecznego dostępu do tego statku spoczywa z reguły na jednostce zakotwiczonej po stronie zewnętrznej (tj. najdalej od strony doku). Jedynym wyjątkiem od tej reguły jest przypadek, w którym statek zakotwiczony po stronie zewnętrznej dysponuje znacznie niższą wolną burtą (tj. pokład znajduje się znacznie niżej, w związku z czym uzyskanie dostępu do statku wiązałoby się z koniecznością wspinania się) – wówczas odpowiedzialność za zapewnienie bezpiecznego dostępu zostaje przeniesiona na statek o wyższej wolnej burcie. Z reguły będzie się to wiązało z koniecznością użycia drabinek sznurowych – taka sytuacja jest jedynym przypadkiem, w którym dopuszcza się możliwość wykorzystania tego rodzaju wyposażenia do uzyskania dostępu. Nie należy podejmować próby skorzystania z drabinki sznurowej dopóki inna osoba nie zaprezentuje bezpiecznego sposobu jej używania.

Pamiętaj: przy przechodzeniu z pokładu jednego statku na pokład innego statku zawsze należy mieć na sobie kamizelkę ratunkową i należy zachować szczególną ostrożność – zwłaszcza w niesprzyjających warunkach pogodowych.

Przy wchodzeniu na pokład statku nie należy korzystać z przenośnych drabin. Jeżeli jednak użycie takiej drabiny jest konieczne i służy realizacji innego celu, musi ona być solidnie wykonana, w dobrym stanie i odpowiednio wytrzymała (nie należy korzystać z drabin oznaczonych jako drabiny „Do użytku domowego”). Należy również powziąć następujące środki bezpieczeństwa:

• zabezpieczyć drabinę z dwóch stron, aby wyeliminować ryzyko poślizgu;
• upewnić się, że drabina sięga co najmniej jeden metr powyżej miejsca docelowego, oraz mieć obie ręce wolne podczas wchodzenia;
• przytroczyć narzędzia do pasa na narzędzia oraz umieścić pozostały sprzęt w torbie przewieszonej przez ramię;
• zawsze ustawiać się twarzą do drabiny przy wchodzeniu lub schodzeniu;
• wchodzić/schodzić po jednym szczeblu.

Należy zachować szczególną ostrożność w przypadku noszenia ubrania ochronnego, takiego jak kamizelka ratunkowa lub kask ochronny, na wypadek gdyby zaklinowało się ono pomiędzy szczeblami drabiny.

Niekiedy funkcjonariusze, którzy chcą dostać się na pokład morskich ruchomych platform wiertniczych, korzystają z transporterów dla personelu. Ta metoda uzyskiwania dostępu stanowi jedną z bardziej niebezpiecznych metod uzyskiwania dostępu i powinny z niej korzystać wyłącznie odpowiednio przeszkolone osoby. Przedstawiciele przemysłu naftowego mogą udzielić pomocy przy szkoleniu funkcjonariuszy, w przypadku których istnieje prawdopodobieństwo, że będą korzystali z transporterów dla personelu. Wszelkie działania wiążące się z wykorzystaniem transporterów dla personelu powinny zostać dobrze zaplanowane i podlegać ścisłemu nadzorowi. W przypadku konieczności wejścia na pokład morskiej ruchomej platformy wiertniczej przy wykorzystaniu tej metody dostępu, należy:

• wiedzieć, w jakie sposób nastąpi wejście na pokład platformy, i upewnić się, że jest on bezpieczny;
• nosić kamizelkę ratunkową i wszelkie inne elementy ubrania ochronnego, które dany funkcjonariusz lub jego przełożony uznają za konieczne;
• upewnić się, że rezerwowy statek i łódź ratownicza są w pogotowiu przy wchodzeniu na pokład;
• stosować się do wszystkich instrukcji osoby nadzorującej proces wchodzenia na pokład.

Ta metoda uzyskiwania dostępu nie może być stosowana w niesprzyjających warunkach pogodowych (sztormy).

Niektóre zagrożenia występują we wszystkich częściach statków. Owady są bardzo odporne i można natknąć się na nie praktycznie wszędzie, a w ładowniach można natrafić na szczury; ponadto bez rękawiczek nie wolno dotykać zabrudzonych przedmiotów, które mogą zostać upuszczone przez różne osoby we wszystkich częściach statku.

Wyposażenie statku: nigdy nie należy podejmować próby przeprowadzania kontroli jakiegokolwiek elementu wyposażenia statku znajdującego się na jego pokładzie przed zasięgnięciem opinii odpowiedniego oficera. Ingerencja nieprzeszkolonej osoby w sprzęt bezpieczeństwa, przyrządy nawigacyjne lub systemy elektryczne może wpłynąć na zdolność żeglugową danego statku, co w konsekwencji mogłoby stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa pasażerów i członków załogi. Funkcjonariusz podejmujący takie działania dopuściłby się popełnienia przestępstwa.

Strefy dla pasażerów i pomieszczenia dla załogi: przeszukując te obszary należy uważać na ostre przedmioty, które mogły zostać ukryte w obiciach tapicerskich. W przypadku przenoszenia jakichkolwiek elementów wyposażenia ochronnego, np. kamizelek ratunkowych, należy odłożyć je na miejsce przed opuszczeniem pokładu statku.

Przedziały ładunkowe i schowki: należy uważać na niebezpieczne substancje chemiczne i elementy wyposażenia. Przed podjęciem działań należy rozejrzeć się wokół, a w przypadku braku pewności w kwestii tego, co znajduje się na danym obszarze, należy zwrócić się o pomoc do członków załogi.

Toalety: poza stwarzaniem potencjalnego zagrożenia dla zdrowia w postaci zużytych igieł medycznych itp., toalety mogą zawierać żrące chemikalia do czyszczenia i dezynfekcji. W przypadku konieczności przeszukania takich obszarów należy założyć odpowiednie ubranie ochronne i korzystać z wyposażenia ochronnego, w szczególności rękawic, a także umyć ręce niezwłocznie po zakończeniu pracy.

Kuchnia: elektryczne urządzenia kuchenne są zasilane prądem o wysokim napięciu i mogą być bardzo gorące. Należy uważać na potłuczone szkło itp. znajdujące się w workach i koszach na śmieci. Niektóre statki są wyposażone w windy kuchenne. Tego rodzaju windy są szczególnie niebezpieczne i nie należy z nich korzystać w celu uzyskania dostępu.

Ładownie: ładownie mogą być szczególnie niebezpieczne, zwłaszcza w momencie załadunku lub rozładunku. Przed wejściem na ich obszar należy uzyskać zgodę odpowiedniego członka załogi. Należy również założyć odpowiednie ubranie ochronne i kask ochronny. Przy wykonywaniu pracy w ładowni należy zachować szczególną ostrożność, ponieważ ładunek mógł przemieścić się podczas podróży, zwłaszcza jeżeli morze było wzburzone. Niektóre ładunki mogą pochłaniać tlen lub uwalniać inne gazy; w przypadku wątpliwości co do jakości powietrza w ładowni należy zastosować urządzenia do monitorowania stężenia gazu.

Pamiętaj: wykonując pracę w tego rodzaju niebezpiecznym otoczeniu, należy odwołać się do odpowiednich przepisów i wytycznych krajowych.

Powaga zagrożeń występujących na pokładzie statków jest zróżnicowana. Działania w zakresie kontroli ładunku i pobierania próbek powinny być wykonywane na pokładzie statku wyłącznie w przypadku, gdy nie ma innego wyjścia. Wejście na niektóre obszary wymaga ukończenia kompleksowych szkoleń. Przed rozpoczęciem pracy należy zawsze poinformować o tym fakcie kapitana statku lub odpowiedniego oficera pokładowego.

Poniżej wymieniono niektóre poważniejsze zagrożenia, na które można natrafić na pokładzie statków:

Zagrożenie	Środek zapobiegawczy
Wykonywanie pracy w pojedynkę: funkcjonariusz wykonujący pracę w pojedynkę naraża się na ryzyko, że w przypadku, gdy zostanie przytrzaśnięty lub odniesie obrażenia, nie będzie w stanie wezwać pomocy.	Wykonywanie pracy w pojedynkę: należy unikać wykonywania pracy w pojedynkę, ale jeżeli jest to konieczne, należy utrzymywać kontakt z osobą odpowiedzialną za czuwanie nad bezpieczeństwem funkcjonariusza oraz zawsze powiadomić inną osobę o planowanych działaniach i ich miejscu przed przystąpieniem do pracy. Przed opuszczeniem urzędu należy sprawdzić posiadane radio.
Oświetlenie: za zapewnienie odpowiedniego oświetlenia odpowiada kapitan statku, ale nie zawsze jest to możliwe.	Oświetlenie: jeżeli otwarcie włazów lub otworów drzwiowych nie zapewnia odpowiedniej widoczności, można skorzystać z odpowiedniej iskrobezpiecznej latarki lub lampy roboczej.
Poślizgnięcia i upadki: pokład statku może być mokry lub pokryty olejem albo resztkami ryb, co zwiększa ryzyko poślizgnięcia.	Poślizgnięcia i upadki: należy nosić odpowiednie obuwie/buty antystatyczne i antypoślizgowe. Należy zachować szczególną ostrożność w pobliżu urządzeń pokładowych, wokół których mogło dojść do rozlania smaru, a także w przypadku wykrycia przeciekającego ładunku.
Maszyny: w momencie postoju statku na jego pokładzie uruchomionych może być wiele różnych maszyn, w tym: urządzenia wentylacyjne; generatory; wciągarki; maszyny do przenoszenia ładunku, w tym wózki widłowe, dźwigi, przenośniki lub windy.	Maszyny: należy trzymać się z dala od przemieszczających się maszyn i nosić odzież o dużej widoczności oraz kask ochronny. Pamiętaj: pole widzenia operatora maszyny może być ograniczone, szczególnie w przypadku pracy w ładowni. Należy stosować się do wszelkich instrukcji ze strony oficerów lub członków załogi. Pamiętaj: w basenach pływowych długość lin cumowniczych statku może wymagać częstej korekty przy pomocy wciągarek. Należy trzymać się z dala od tego rodzaju urządzeń.
Azbest: nowoczesne statki nie powinny zawierać żadnego niebezpiecznego azbestu, ale na starszych jednostkach może występować azbest wykorzystywany jako materiał chroniący przed ogniem lub materiał termoizolacyjny.	Azbest: przebywając na statkach starszego typu lub na statkach zarejestrowanych w krajach o niższych standardach, należy zachowywać szczególną ostrożność. Nie należy dotykać żadnych elementów otuliny lub izolacji rur. W przypadku stwierdzenia, że na danym obszarze istnieje ryzyko związane z obecnością azbestu, należy go natychmiast opuścić i niezwłocznie powiadomić o tym fakcie kapitana.
Wyposażenie statku: niekiedy funkcjonariusz może mieć możliwość skorzystania z wyposażenia ochronnego dostępnego na pokładzie statku. Nie powinien jednak korzystać z takiej możliwości, chyba że przeszedł odpowiednie szkolenie w zakresie jego stosowania i jest pewien, że wyposażenie znajduje się w dobrym stanie technicznym.	Wyposażenie statku: korzystanie z wyposażenia dostarczonego przez kapitana statku nie powinno być konieczne. W razie potrzeby należy zawsze korzystać z oficjalnie zatwierdzonego sprzętu – po przejściu odpowiedniego szkolenia.
Chłodnie: chłodnie mogą być wyposażone w mechanizmy zatrzaskowe, a w ich wnętrzu mogą panować specjalne warunki służące konserwacji towarów. Często utrzymuje się w nich temperaturę wynoszącą -25 ºC lub niższą.	Chłodnie: zawsze należy upewnić się, że ktoś jest po drugiej stronie drzwi i wezwie pomoc w przypadku wystąpienia jakichkolwiek trudności; przed wejściem do chłodni należy sprawdzić, czy w jej wnętrzu jest wystarczająca ilość tlenu oraz czy w powietrzu nie występują inne niebezpieczne gazy; przed wejściem do chłodni należy założyć odzież izolacyjną chroniącą przed zimnem; należy ograniczyć czas przebywania w chłodni do minimum, aby zagwarantować, że podstawowa temperatura ciała nie ulegnie zbytniemu obniżeniu.
Styczność z olejami i innymi rozlanymi substancjami: w przypadku prac na pokładzie statku można natknąć się na plamy oleju lub przeciekające ładunki. Tego rodzaju oleje lub przeciekające ładunki mogą stanowić zagrożenie w momencie ich zetknięcia z ciałem lub wskutek ich wdychania.	Styczność z olejami i innymi rozlanymi substancjami: w przypadku zauważenia rozsypania lub wycieku substancji z kontenera należy sprawdzić, czy zostały one wykryte. Jeżeli właściwa osoba nie stwierdziła z całkowitą pewnością, że dana substancja jest bezpieczna, należy natychmiast wycofać się z danego obszaru i poinformować kapitana o zaistniałej sytuacji. Należy unikać jakiegokolwiek kontaktu z rozlanymi/rozsypanymi substancjami nawet w przypadku, gdy zostały one uznane za bezpieczne, ze względu na możliwość wystąpienia reakcji alergicznej. W przypadku zaobserwowania jakichkolwiek niepokojących objawów należy uzyskać odpowiednią pomoc lekarską. Pamiętaj: nawet chemikalia, które same w sobie są bezpieczne, mogą wchodzić ze sobą w reakcje (lub mogą reagować z parą wodną w powietrzu atmosferycznym), wytwarzając toksyczne pary lub wydzielając ilość ciepła wystarczającą do tego, by spowodować obrażenia lub wywołać pożar.
Nadmierny hałas: nawet w momencie postoju statku na jego pokładzie uruchomionych może być wiele maszyn generujących hałas, w tym: urządzenia wentylacyjne; generatory; wciągarki; maszyny do przenoszenia ładunku, w tym wózki widłowe, dźwigi, przenośniki lub windy.	Nadmierny hałas: należy przeprowadzić ocenę ryzyka i ograniczyć poziom narażenia lub stosować ochronniki słuchu. Długotrwałe narażenie nawet na umiarkowany poziom hałasu może skutkować uszkodzeniem słuchu. Pamiętaj: nadmierny hałas może utrudnić komunikację i ograniczyć świadomość istnienia innych zagrożeń.
Przestrzeń zamknięta: jak wspomniano wcześniej, przestrzenie zamknięte występujące na pokładzie statków, w tym: zbiorniki balastowe, schowki, ładownie i zbiorniki/cysterny oraz przedziały maszynowe i maszynownie mogą być źródłem wielu zagrożeń, w tym zagrożeń związanych z toksycznymi oparami i substancjami.	Przestrzeń zamknięta: nie należy nigdy wchodzić do jakiejkolwiek przestrzeni zamkniętej bez odpowiedniego przeszkolenia i sprzętu. Przed wejściem do jakiejkolwiek przestrzeni zamkniętej należy każdorazowo przeprowadzić odpowiednią ocenę ryzyka i uzyskać pozwolenie kapitana statku lub pełniącego obowiązki oficera pokładowego.

W celu uzyskania dalszych informacji należy odwołać się do obowiązujących przepisów i wytycznych odpowiedniej administracji krajowej.