Produkty spożywcze obejmują wszelkie produkty rolne przeznaczone do wykorzystania jako żywność lub pasza dla zwierząt.
Zagrożenie dla bezpieczeństwa i higieny pracy ze strony większości produktów spożywczych jest na ogół niewielkie, należy jednak pamiętać, że w środowisku pobierania próbek nadal będą istniały zagrożenia fizyczne (potknięcie, poślizgnięcie, upadek, praca na wysokości, praca w pobliżu maszyn itp.). W niniejszym rozdziale wyjaśniono szereg dodatkowych zagrożeń, które występują ogólnie w przypadku żywności i niektórych szczególnych rodzajów produktów spożywczych.
Należy pamiętać, że produkty spożywcze są przeznaczone bezpośrednio lub pośrednio do łańcucha żywnościowego. W związku z tym należy zadbać o to, by procedura pobierania próbek nie wpływała negatywnie na higienę i bezpieczeństwo produktu, z którego pobiera się próbki.
- Narzędzia do pobierania próbek powinny być przed użyciem czyste. Do wyczyszczenia noży, łyżeczek i innych metalowych narzędzi do pobierania próbek należy użyć wrzącej wody. Następnie dokładnie je wysuszyć. Naczynia do zanurzania, pompy próżniowe i związane z nimi przewody należy umyć zaraz po użyciu gorącą wodą z mydłem i przepłukać, a następnie pozostawić do wyschnięcia w bezpiecznym miejscu, aby były czyste do następnego użytku.
- Pojemniki na próbki i naczynia do mieszania (jeżeli są używane) powinny być czyste i suche.
- Należy unikać zanieczyszczenia krzyżowego między poszczególnymi partiami i produktami. Należy czyścić wszelkie narzędzia i sprzęt między poszczególnymi przypadkami użycia.
- Środki ochrony osobistej (ŚOI) powinny być czyste. W razie potrzeby należy używać artykułów jednorazowego użytku, a inne artykuły oczyścić bezpośrednio po użyciu.
- Niewykorzystanych porcji próbki zbiorczej nie należy dodawać z powrotem do przesyłki, chyba że przedsiębiorca wyraźnie tego zażąda.
- Przy otwieraniu dużych pojemników transportowych należy zachować ostrożność, aby zminimalizować ryzyko przedostania się pyłu lub innych zanieczyszczeń do produktu podczas pobierania próbki.
- W miarę możliwości należy przenieść opakowania do czystego pomieszczenia przed ich otwarciem.
- Próbki towarów transportowanych w kontrolowanej temperaturze należy pobierać szybko, najlepiej w chłodni lub zamrażalni, w celu utrzymania łańcucha chłodniczego. Należy zwrócić szczególną uwagę na to, aby pozostała część przesyłki była utrzymywana w odpowiedniej temperaturze transportowej.
- Podczas pobierania próbek nie należy jeść, pić ani palić.
| Ryzyko | Zagrożenie | Środki zapobiegawcze |
Nieprawidłowo składowane lub opakowane towary mogły się zepsuć. Może to po prostu oznaczać, że są one niezdatne do spożycia. Mogą one jednak także zawierać ogólne poziomy lub miejscowe koncentracje następujących czynników:- zarodniki grzybów i mykotoksyn
- ryzyko choroby Weila (leptospirozy) przenoszonej przez szczury
- owady
|
Zagrożenia dla zdrowia:
Mikotoksyny mogą prowadzić do niewydolności wątroby i innych poważnych problemów zdrowotnych.
Skutki leptospirozy wahają się od łagodnych objawów podobnych do grypy aż po poważne powikłania, w tym: niewydolność nerek, żółtaczkę, wstrząs, krwotoki wewnętrzne i zapalenie mięśnia sercowego. |
Produkty, co do których istnieje podejrzenie skażenia, powinny przed pobraniem próbek do celów badania jakości lub klasyfikacji podlegać zapobiegawczemu badaniu.
Zaleca się stosowanie ŚOI, w tym:- środków ochrony rąk
- środków ochrony dróg oddechowych
- środków ochrony oczu
- kombinezonów
ŚOI należy po użyciu poddać czyszczeniu lub utylizacji. |
Suche produkty spożywcze luzem, takie jak:- produkty sypkie, takie jak mąka, mleko w proszku lub cukier,
- fasola i rośliny strączkowe,
- orzechy, nawet w łupinach,
- ziarna, takie jak pszenica,
- suszone produkty roślinne oraz
- liście, takie jak herbata lub zioła,
mogą przy przemieszczaniu generować znaczne ilości pyłu. |
Istnieje szereg zagrożeń dla zdrowia, w tym:
- astma,
- alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych,
- nieżyt nosa,
- zapalenie spojówek,
- trudności w oddychaniu,
- długotrwałe uszkodzenie płuc,
przy czym wszystkie z nich mogą stać się przewlekłe.
Powtarzające się narażenie zwiększa ryzyko. |
- Należy zadbać o środki mające na celu ograniczenie wzniecania pyłu, np. wentylację.
- Używać automatycznych próbników lub zaworów rozdzielających, jeżeli są dostępne.
- Używać ŚOI:
- środków ochrony dróg oddechowych
- środków ochrony oczu
- Praca funkcjonariuszy celnych musi odbywać się w systemie rotacyjnym, aby ograniczyć narażenie do absolutnego minimum.
- Kierownicy powinni prowadzić rejestr czasu pracy funkcjonariuszy, którzy pobierają regularnie próbki w zapylonym środowisku.
- Stosowne mogą być okresowe kontrole zdrowia w miejscu pracy.
|
| Orzechy i nasiona przewożone w zamkniętym środowisku mogą reagować podczas transportu. Może to prowadzić do zmniejszenia poziomu tlenu lub do wysokiego stężenia innych toksycznych gazów (ziarna kakaowe uwalniają przykładowo cyjanowodór). |
Zob. Dymy, mgły i gazy. |
Nie wchodzić do strefy ładunkowej, zanim nie zostanie ona dokładnie wywietrzona lub nie otrzyma się świadectwa potwierdzającego, że jest ona bezpieczna. |
| Alergie |
Niektóre osoby mogą już wiedzieć, że są uczulone na orzechy itp., jednak narażenie na pył może wywołać niespodziewaną reakcję, na przykład na gluten. |
- Należy zadbać o stosowanie odpowiednich ŚOI, w tym:
- środków ochrony dróg oddechowych
- środków ochrony oczu
- środków ochrony ciała
- W przypadku złego samopoczucia należy natychmiast opuścić zapylony obszar i dokonać jak najszybszej dekontaminacji odzieży, skóry i włosów.
- W razie potrzeby zwrócić się o pomoc medyczną.
|
| Elektryczność statyczna |
Ponadto, drobne proszki lub pył zawieszony w powietrzu mogą się zapalić lub wybuchnąć, gdy pojawi się iskra, powstała np. z elektryczności statycznej. |
- Urządzenia do przechowywania i środki transportu powinny być uziemione, aby nie dochodziło do elektrostatycznego naładowania.
- W razie potrzeby należy korzystać z urządzeń iskrobezpiecznych.
|
Produkty ziarniste mogą nie zachowywać się w jednolity sposób.- Stos ziarna usypany na podłodze magazynu może się nagle osunąć, jeżeli zostanie zakłócona jego statyka.
- Jeżeli ziarno jest dostarczane na ciężarówce lub wywrotce, kierowca może nie zauważyć funkcjonariusza celnego albo może dojść do gwałtownego zwiększenia strumienia zsypywanego ziarna.
- W silosie w miarę pobierania produktu z dołu może utworzyć się w środku pusta przestrzeń. Może się ona nagle zapaść i wciągnąć człowieka.
|
Każda z tych sytuacji niesie ze sobą ryzyko uduszenia lub przygniecenia.
 |
- Jeżeli pobieranie próbek odbywa się w magazynie, w którym na podłodze przechowywany jest produkt luzem, należy zadbać o to, by pobieranie to było bezpieczne i nie była w ruchu żadna maszyna, która mogłaby mieć wpływ na stos ziarna itp.
- Przy wyładunku ciężarówki należy upewnić się, że kierowca wie o obecności w tym miejscu innych osób, i trzymać się z dala od strumienia produktu.
- Nie należy nigdy wchodzić do silosów ani pionowych zbiorników.
|
| Ryzyko | Zagrożenie | Środki zapobiegawcze |
| Ciecze łatwopalne (np. stężony etanol) mogą spowodować pożar lub wybuch. |
Stężony etanol i inne produkty spirytusowe o wysokiej zawartości alkoholu mogą spowodować wybuch pożaru. |
- Należy zadbać o to, by miejsce było dobrze wentylowane.
- Urządzenia do przechowywania i środki transportu powinny być uziemione, aby podczas przemieszczania produktu nie dochodziło do elektrostatycznego naładowania.
- W razie potrzeby należy korzystać z urządzeń iskrobezpiecznych.
- Należy unikać powstawania wycieków i rozprysków, a w razie potrzeby użyć odpowiedniego sorbentu.
|
| Dymy i opary |
Niektóre produkty, takie jak ocet, mogą wydzielać dymy lub opary, które mogą powodować trudności w oddychaniu. |
- Należy zadbać o to, by miejsce było dobrze wentylowane.
- Należy stosować środki ochrony dróg oddechowych, pamiętając jednak, że maski przeciwpyłowe nie chronią przed dymami i oparami.
|
| Wycieki próbek |
Podczas transportu lub składowania może dojść do wycieku próbki. |
- Należy zadbać o to, by pojemniki na próbki były prawidłowo zaplombowane i szczelne.
- Podczas transportu należy stosować opakowanie ochronne.
|
| Należy zapobiegać mikrobiologicznemu skażeniu próbki lub zanieczyszczeniu jej w inny sposób. W przypadku pobierania próbek towarów w stanie ciekłym ryzyko obejmuje również zanieczyszczenie całej przesyłki. |
- Próbka może nie nadawać się do analizy.
- Przesyłka może okazać się niezdatna do użytku lub szkodliwa, jeżeli dostanie się do łańcucha żywnościowego.
|
- Należy zadbać o to, by wszelki sprzęt i wszelkie środki ochrony indywidualnej były przed pobraniem próbek czyste.
- Należy zawsze pamiętać o umyciu rąk przed przystąpieniem do podejmowania czynności związanych z jakimikolwiek produktami i po zakończeniu takich czynności.
|
| Ryzyko | Zagrożenie | Środki zapobiegawcze |
| W celu przeciwdziałania ryzyku porażenia ładunków świeżej żywności przez owady wykorzystuje się często fumiganty. |
Zob. Dymy, mgły i gazy. |
Nie wchodzić do strefy ładunkowej, zanim nie zostanie ona dokładnie wywietrzona lub nie otrzyma się świadectwa potwierdzającego, że jest ona bezpieczna. |
| Gaz etylenowy lub niskie stężenie tlenu: owoce przewożone w zamkniętym środowisku mogą nadal dojrzewać podczas transportu. Może to prowadzić do obniżenia stężenia tlenu lub wzrostu stężenia gazu etylenowego (np. wytwarzanego przez banany podczas ich dojrzewania). |
Zob. Dymy, mgły i gazy. |
Nie wchodzić do strefy ładunkowej, zanim nie zostanie ona dokładnie wywietrzona lub nie otrzyma się świadectwa potwierdzającego, że jest ona bezpieczna. |
| Dzika fauna: W przeszłości zdarzało się, że w przesyłkach świeżych owoców spoza UE znajdowano różne owady, węże i gady (żaby i jaszczurki). |
- Owady: mogą przenosić choroby (np. malarię) lub powodować ukąszenia (również jadowite).
- Węże: mogą powodować ukąszenia lub być jadowite.
- Gady: mogą być jadowite nawet poprzez dotyk.
|
- Należy nosić ŚOI.
- Należy dokładnie sprawdzić towary przed podjęciem na nich jakichkolwiek czynności.
- W przypadku znalezienia żywego zwierzęcia należy unikać bezpośredniego kontaktu z nim. W razie potrzeby zwrócić się o specjalistyczną pomoc.
|
| Pył i inne zanieczyszczenia |
Świeże owoce i warzywa, które nie zostały umyte lub przygotowane w inny sposób, mogą być pokryte pyłem. Zob. ryzyko dla towarów suchych luzem powyżej. |
W przypadku gdy podczas wykonywania czynności na towarach powstaje duża ilość pyłu, należy stosować się do środków ostrożności wskazanych dla towarów suchych luzem powyżej. |
| Należy zapobiegać mikrobiologicznemu skażeniu próbki lub zanieczyszczeniu jej w inny sposób. W przypadku pobierania próbek towarów luzem ryzyko obejmuje również zanieczyszczenie całej przesyłki. |
- Próbka może nie nadawać się do analizy.
- Przesyłka może okazać się niezdatna do użytku lub szkodliwa, jeżeli dostanie się do łańcucha żywnościowego.
|
- Należy zadbać o to, by wszelki sprzęt i wszelkie środki ochrony indywidualnej były przed pobraniem próbek czyste.
Należy zawsze pamiętać o umyciu rąk przed przystąpieniem do podejmowania czynności związanych z jakimikolwiek produktami i po zakończeniu takich czynności. |
| Ryzyko | Zagrożenie | Środki zapobiegawcze |
| Świeże lub schłodzone mięso i ryby mogą nadal zawierać żywe mikroorganizmy. |
Podczas otwierania pojemnika może dojść do uwolnienia aerozoli, które mogą przedostać się do dróg oddechowych. |
Należy nosić właściwe środki ochrony indywidualnej, takie jak:- maseczka ochronna (chirurgiczna)
- rękawice
- środki ochronne głowy (siatka na włosy lub czapka, jeżeli nie jest wymagany kask)
- środki ochrony ciała
|
| Łańcuch chłodniczy |
Należy utrzymać łańcuch chłodniczy, aby zapobiec uszkodzeniu lub zepsuciu towarów. |
Obowiązkiem funkcjonariusza celnego jest dopilnować, by procedura pobierania próbek nie naruszała łańcucha chłodniczego, zarówno w odniesieniu do próbek, jak i całej przesyłki. |
| Należy zapobiegać mikrobiologicznemu skażeniu próbki lub zanieczyszczeniu jej w inny sposób. W przypadku pobierania próbek towarów luzem ryzyko obejmuje również zanieczyszczenie całej przesyłki. |
- Próbka może nie nadawać się do analizy.
- Przesyłka może okazać się niezdatna do użytku lub szkodliwa, jeżeli dostanie się do łańcucha żywnościowego.
|
- Należy zadbać o to, by wszelki sprzęt i wszelkie środki ochrony indywidualnej były przed pobraniem próbek czyste.
- Należy zawsze pamiętać o umyciu rąk przed przystąpieniem do podejmowania czynności związanych z jakimikolwiek produktami i po zakończeniu takich czynności.
|
| Ryzyko | Zagrożenie | Środki zapobiegawcze |
| Szok termiczny jest zwykle kojarzony z nagłym zanurzeniem się w zimnej wodzie, ale może też wystąpić po wejściu do chłodni (w której temperatura może być niższa niż -22 °C) bez odpowiedniej odzieży. Ryzyko to wzrasta jeszcze bardziej, jeżeli temperatura na zewnątrz magazynu jest wysoka lub jeżeli jest się ubranym w lekką odzież letnią. |
Możliwe objawy to:- skurcze mięśni;
- hiperwentylacja;
- podwyższony puls i zwiększone ciśnienie krwi;
- nagłe skrajne zimno może spowodować zatrzymanie akcji serca, nawet w przypadku zdrowej osoby;
- może zaostrzyć istniejące dolegliwości, takie jak astma.
|
- Należy zawsze pracować w parach, aby w razie potrzeby udzielić pomocy partnerowi.
- Należy zadbać o odpowiednią odzież termiczną:
- ocieplany kombinezon,
- czapka,
- rękawice.
- W przypadku złego samopoczucia należy natychmiast opuścić zimną strefę i w razie potrzeby zwrócić się o pomoc medyczną.
|
| Skutkiem nieodpowiedniej ochrony cieplnej lub długotrwałego narażenia na zimno mogą być odmrożenia. |
Poważne odmrożenia są mało prawdopodobne, ale mogą one zaostrzyć dolegliwości, takie jak zespół Reynauda. |
- Należy zadbać o to, by agregaty chłodnicze i dmuchawy zimnego powietrza były wyłączone.
- Należy zadbać o to, by skóra była odpowiednio zakryta.
- Należy ograniczyć czas spędzany w chłodni. W razie potrzeby przeprowadzić dwa krótsze wejścia do chłodni z przerwą w międzyczasie na ogrzanie się.
|
| Lód, kryształki lodu i produkty głęboko zamrożone mogą być śliskie lub ostre. |
- Poślizgnięcie i upadek.
- Skaleczenia i otarcia skóry.
|
Należy nosić odpowiednie środki ochrony indywidualnej:- obuwie antypoślizgowe,
- środki ochrony rąk,
- środki ochrony twarzy (w razie potrzeby).
|
| Łańcuch chłodniczy |
Należy utrzymać łańcuch chłodniczy, aby zapobiec uszkodzeniu lub zepsuciu towarów. |
Obowiązkiem funkcjonariusza celnego jest dopilnować, by procedura pobierania próbek nie naruszała łańcucha chłodniczego, zarówno w odniesieniu do próbek, jak i całej przesyłki. |
| Należy zapobiegać mikrobiologicznemu skażeniu próbki lub zanieczyszczeniu jej w inny sposób. W przypadku pobierania próbek towarów luzem ryzyko obejmuje również zanieczyszczenie całej przesyłki. |
- Próbka może nie nadawać się do analizy.
- Przesyłka może okazać się niezdatna do użytku lub szkodliwa, jeżeli dostanie się do łańcucha żywnościowego.
|
- Należy zadbać o to, by wszelki sprzęt i wszelkie środki ochrony indywidualnej były przed pobraniem próbek czyste.
- Należy zawsze pamiętać o umyciu rąk przed przystąpieniem do podejmowania czynności związanych z jakimikolwiek produktami i po zakończeniu takich czynności.
|
