Gevaarlijke atmosferen, dampen en nevel
Gezondheid en veiligheid

Gevaarlijke atmosferen zijn doorgaans niet waarneembaar voor het oog en ontstaan door een verandering in de samenstelling van de lucht, of een deel ervan, met name in besloten of slecht geventileerde ruimten. Zij kunnen worden veroorzaakt door een lek van de goederen of een chemische reactie tussen de goederen en de omgeving, of zijn het gevolg van een proces. Daardoor kan de atmosfeer giftig zijn waardoor schade aan de longen of de slijmvliezen wordt toegebracht. In sommige gevallen kan een zuurstoftekort leiden tot verstikking.

Dampen komen vrij bij stoffen wanneer deze bepaalde processen ondergaan (bv. wanneer ze worden verwarmd). Sommige dampen zijn louter irriterend, andere kunnen giftig zijn.

Nevel bestaat uit stofdeeltjes die zich in de vorm van druppels (doorgaans waterdruppels) door de lucht bewegen. Nevel kan neerslaan op vloeren waardoor deze glad worden, en op ramen en verlichtingsarmaturen waardoor de zichtbaarheid wordt beperkt.

Zowel dampen als nevel kunnen gevaarlijk zijn wanneer ze worden ingeademd.

U kunt op vele plaatsen te maken krijgen met een gevaarlijke atmosfeer; de meest voorkomende zijn:

• koolstofdioxide in brouwerijen en distilleerderijen (komt vrij bij gisting);
• koolstofmonoxide in stallingsplaatsen voor voertuigen;
• zuurstoftekort in laadruimten of containers;
• aceton bij voedselproducenten;
• benzeen in olie-installaties;
• methanol in distilleerderijen en olie-installaties;
• ethylalcohol in distilleerderijen en brouwerijen;
• gassen in containers die zijn vrijgegeven door de inhoud ervan, zoals formaldehyde, tolueen, benzeen, xyleen of koolmonoxide. Zie Gasdetectieapparatuur.

Let op: vaten, tanks enz. kunnen nog dampen bevatten wanneer de inhoud al lang is verwijderd; u dient dan ook extra voorzichtig te werk te gaan wanneer u besloten of slecht geventileerde ruimten betreedt.

Fumigatiemiddelen zijn de gevaarlijke stoffen die u met de meeste waarschijnlijkheid kunt tegenkomen. Ze worden gebruikt om knaagdieren en insecten uit containers te houden. Fumigatiemiddelen worden vaak gebruikt voordat containers naar de EU worden verscheept. Als de containers bij aankomst niet naar behoren worden geventileerd, kunnen de dampen een ernstig risico inhouden voor de ambtenaren die in de containers moeten werken. Er bestaan drie vaak gebruikte soorten fumigatiemiddelen, die elk specifieke gevaren met zich meebrengen:

Methylbromide (bromomethaan): Een uiterst giftige chemische stof die algemeen wordt gebruikt als fumigatiemiddel, in het bijzonder voor containers met grond of hout. Hoewel methylbromide uiterst giftig is, kan het soms uren duren voordat de symptomen van vergiftiging zich voordoen. Enkele symptomen zijn:

• brandwonden op de huid wegens langdurig contact met de chemische stof in vloeibare toestand;
• overmatige aanwezigheid van vloeistof in de longen wegens het inademen van dampen;
• schade aan de hersenen en het zenuwstelsel en, eventueel, de nieren.

Zelfs kortstondige blootstelling aan dampen van methylbromide kan onbehagen zoals hoofdpijn, oogirritatie, maagpijn en gevoelloosheid in de voeten veroorzaken. Deze effecten kunnen verscheidene dagen aanhouden, maar de ernst ervan hangt af van de concentratie en de duur van de blootstelling. Langdurige blootstelling aan methylbromide kan zelfs leiden tot de dood.

Aluminiumfosfide (fosfine): Aluminiumfosfidekorrels worden gebruikt om containers met levensmiddelen, tabak en andere aan bederf onderhevige goederen tijdens het vervoer te fumigeren. De korrels verbrokkelen tijdens de reis en geven fosfinegas vrij, dat ongedierte bestrijdt en vervolgens na twee of drie weken verdwijnt. Gevaar kan zich voordoen in de volgende gevallen:

• er zijn nog geen twee of drie weken verstreken sinds het fumigeren; of
• de korrels werden gebruikt in een afgesloten ruimte waar ze niet uiteen konden vallen; of
• de fumigatiegegevens ontbreken of zijn niet beschikbaar.

Af en toe worden er onjuist gefumigeerde containers ingevoerd uit Afrika, Zuid-Amerika en het Midden- en Verre Oosten. Fosfinegas is kleurloos maar heeft een onaangename geur die doet denken aan bedorven vis. Bij inademing kunnen de luchtwegen ontsteken en kan het centrale zenuwstelsel worden aangetast. Enkele symptomen zijn rillingen, misselijkheid, braken, hoofdpijn en maagpijn. Ernstige gevallen kunnen zelfs leiden tot een coma of de dood.

Cyaanwaterstof: Dit fumigatiemiddel wordt minder algemeen gebruikt dan methylbromide en aluminiumfosfide, maar is bijzonder gevaarlijk. De geur ervan doet aan amandels denken. Zelfs geringe concentraties kunnen duizeligheid, misselijkheid, hoofdpijn en maagpijn veroorzaken met bewusteloosheid en verlamming tot gevolg. Inademing van hoge concentraties kan snel leiden tot de dood.

Raadpleeg voor het omgaan met gefumigeerde containers: Veilig werken in dokken en vrachtruimten - Vracht en containers controleren.

Gevaarlijke atmosferen, dampen en nevel veroorzaken doorgaans schade na inademing in het ademhalingsstelsel, waarna ze de longen, de hersenen, het zenuwstelsel en andere organen aantasten. Ze houden echter nog andere gevaren in, doordat ze:

• schade toebrengen aan de longen of de slijmvliezen;
• een zuurstoftekort veroorzaken door de aanwezigheid van koolmonoxide/-dioxide of de afwezigheid van zuurstof;
• neerslaan op vloeren waardoor deze glad worden;
• neerslaan op verlichtingsarmaturen en ramen waardoor de zichtbaarheid wordt beperkt;
• brand veroorzaken als ze in aanraking komen met bepaalde soorten elektrische toestellen;
• vlam vatten of ontploffen in geval van ontsteking.

Als u in besloten ruimten werkt, zoals op een vaartuig, kunnen er gevaarlijke dampen of gassen aanwezig zijn. Gebruik dan gasdetectieapparatuur om zowel de concentratie zuurstof in de lucht als de eventuele aanwezigheid van gevaarlijke dampen te controleren.

Aangezien veel dampen en bepaalde vormen van nevel niet zichtbaar zijn, is het absoluut noodzakelijk te weten wanneer en waar ze zich kunnen voordoen.

Vaak worden er waarschuwingen aangebracht in gevarenzones van bedrijfsruimten. Bij gebrek aan adequate ventilatie wanneer u in dergelijke ruimten moet werken en er zich nevel of dampen kunnen vormen, moet u ademhalingsbescherming dragen.

Onthoud goed:

• Stofmaskers bieden geen bescherming tegen dampen en nevel.
• Ademhalingsbescherming mag alleen worden gebruikt door personeel dat daarvoor is opgeleid.

Als u in besloten ruimten werkt, zoals op een vaartuig, kunnen er gevaarlijke dampen of gassen aanwezig zijn. Gebruik dan gasdetectieapparatuur om zowel de concentratie zuurstof in de lucht als de eventuele aanwezigheid van gevaarlijke dampen te controleren.

Brandbare gassen, dampen en nevel worden gevormd of gebruikt in uiteenlopende industriële processen. Als ze niet naar behoren worden beheerst, kunnen ze zware ontploffingen of brand veroorzaken. Ruimten met een dergelijke atmosfeer staan bekend als gevaarlijke ruimten en worden als volgt ingedeeld:

• zone 0 als er altijd een ontplofbaar gas-luchtmengsel aanwezig is;
• zone 1 als er een ontplofbare atmosfeer kan ontstaan; en
• zone 2 als er gedurende korte periodes een ontplofbare atmosfeer kan ontstaan, hoewel dit niet waarschijnlijk is.

De voornaamste eis in dergelijke ruimten is elke vorm van ontsteking voorkomen, door alle mogelijke ontstekingsbronnen te verwijderen.

Sommige ontstekingsbronnen zijn duidelijk, zoals lucifers, aanstekers en brandende sigaretten, maar andere niet. Brandbare atmosferen kunnen ook worden ontstoken door:

• motorvoertuigen;
• elektrische toestellen (met aansluiting op het lichtnet of op batterijen);
• vonken van handgereedschap;
• bepaalde soorten mobiele telefoons en radio’s.

Wanneer u elektrische apparatuur of handgereedschap moet gebruiken in een gevarenzone, moet u bijzondere voorzorgsmaatregelen treffen. Raadpleeg en volg de veiligheidsvoorschriften van het bedrijf.

U moet altijd “intrinsiek veilige” toestellen gebruiken wanneer het risico bestaat dat de omgeving brandgevaarlijk is.

Zie Veiligheidszaklampen en intrinsiek veilige toestellen