Ερεθιστικά δέρματος
Υγεία και ασφάλεια

Το «ερεθιστικό δέρματος» είναι ουσία που προκαλεί φλεγμονή του δέρματος, νόσο γνωστή κυρίως ως δερματίτιδα. Τα ερεθιστικά δέρματος κατατάσσονται σε μία από δύο κατηγορίες, ανάλογα με τη δυνατότητά τους να προκαλέσουν δερματίτιδα:

• σε πρωτογενή ερεθιστικά, τα οποία προκαλούν άμεση φλεγμονή στις περιοχές του δέρματος με τις οποίες έρχονται σε επαφή·
• σε δευτερογενή ερεθιστικά, τα οποία παράγουν παρόμοια αποτελέσματα μετά από περίοδο έκθεσης, χωρίς περιορισμό της φλεγμονής σε μία συγκεκριμένη περιοχή του σώματος.

Η δερματίτιδα είναι νόσος του δέρματος που μπορεί να έχει διάφορα συμπτώματα και βαθμούς σοβαρότητας. Συνήθως εκδηλώνεται με ερεθισμό και ερύθημα και, περιστασιακά, με οίδημα της πληγείσας περιοχής. Στη συνέχεια αναπτύσσονται ορισμένες φορές φυσαλίδες που, όταν σκάσουν, μπορεί να προκληθεί μόλυνση. Οποιοδήποτε σημείο του σώματος μπορεί να προσβληθεί, εάν έλθει σε επαφή με ένα ερεθιστικό δέρματος. Η δερματίτιδα γενικά προσβάλλει τα χέρια και τους βραχίονες, αλλά μπορεί να εξαπλωθεί και σε άλλα μέρη του σώματος, εάν δεν αναζητηθεί ιατρική θεραπεία· οι σοβαρότερες επιπτώσεις της συνήθως αναπτύσσονται με αργό ρυθμό.

Υπάρχουν δύο κύρια είδη:

• Ερεθιστική δερματίτιδα εξ επαφής: αυτή μπορεί να εκδηλωθεί γρήγορα έπειτα από επαφή με ισχυρό ερεθιστικό, ή έπειτα από μεγαλύτερο χρονικό διάστημα λόγω επαναλαμβανόμενης επαφής με ασθενέστερα ερεθιστικά. Τα ερεθιστικά μπορεί να είναι χημικά, βιολογικά, μηχανικά ή φυσικά. Η επαναλαμβανόμενη και παρατεταμένη επαφή με το νερό (π.χ. περισσότερες από 20 πλύσεις ή χέρια που μένουν υγρά για περισσότερες από 2 ώρες ανά βάρδια) μπορεί επίσης να προκαλέσει ερεθιστική δερματίτιδα.
• Αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής: αυτή μπορεί να εκδηλωθεί όταν μια ουσία προκαλέσει αλλεργία στον πάσχοντα. Όταν κάποιος «ευαισθητοποιηθεί», αυτό είναι πιθανό να είναι μόνιμο και οποιαδήποτε δερματική επαφή με την εν λόγω ουσία θα προκαλέσει αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής. Συχνά, οι ευαισθητοποιητικές του δέρματος ουσίες είναι και ερεθιστικά.

Ένα μεγάλο φάσμα ουσιών μπορεί να προκαλέσουν ερεθισμό στο δέρμα, αλλά συνήθως εντάσσονται σε μία από τις ακόλουθες ομάδες:

• Πετρελαιοειδή: Όλα τα πετρελαιοειδή, συμπεριλαμβανομένου του ντίζελ και άλλων καυσίμων, μπορούν να προκαλέσουν ερεθισμό του δέρματος, αν και ορισμένα είναι περισσότερο πιθανό να προκαλέσουν βλάβη σε σύγκριση με άλλα. Τα πετρελαιοειδή προκαλούν μία μορφή δερματίτιδας που είναι γνωστή ως «λιπώδης ακμή», η οποία εμφανίζεται με εξανθήματα ή ιστομονίαση στο δέρμα, με απόφραξη των πόρων και εκδήλωση μόλυνσης. Η λιπώδης ακμή συνήθως επηρεάζει τις περιοχές που έρχονται σε άμεση επαφή είτε με πετρέλαιο είτε με ρυπαρά ενδύματα.
• Χημικά προϊόντα: Ορισμένα χημικά προϊόντα, ιδιαίτερα τα ισχυρά αλκάλια και ορισμένα οξέα, διεισδύουν στο δέρμα και δημιουργούν έλκη ή «οπές» που απαιτείται μεγάλο διάστημα για να ιαθούν. Οι ουσίες αυτές περιλαμβάνουν κυρίως:
  • εκρηκτικές ύλες·
  • ορισμένα εντομοκτόνα·
  • χρωμικό οξύ·
  • χλωριωμένα ναφθαλίνια και διφαινύλια·
  • χρωμικά άλατα·
  • διχρωμικά άλατα·
  • άλατα του νικελίου·
  • επιταχυντές βουλκανισμού·
  • ενώσεις του υδραργύρου·
  • φορμαλδεΰδη, ένα ιδιαίτερα ισχυρό ερεθιστικό του δέρματος που θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρή μορφή δερματίτιδας.
• Διαλύτες και προϊόντα απολίπανσης: αυτές οι ουσίες μπορούν να προκαλέσουν δερματίτιδα διαλύοντας το φυσικό λίπος από το δέρμα. Επίσης, καθιστούν το δέρμα περισσότερο ευάλωτο σε βλάβη από άλλες ουσίες. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι ακόλουθες:
• παραφίνη·
• τερεβινθέλαιο·
• προϊόντα πετρελαίου·
• τριχλωροαιθυλένιο·
• και άλλοι διαλύτες.
• Πίσσα, λιθανθρακόπισσα και προϊόντα πίσσας: Η μακρά έκθεση στην πίσσα και τη λιθανθρακόπισσα θα μπορούσε να προκαλέσει ακροχορδόνες ή έλκη που μπορούν να εξελιχθούν σε κακοήθη.
• Άλλες ουσίες: Η παρατεταμένη επαφή με ορισμένες άλλες ουσίες είναι γνωστό ότι προκαλεί δερματίτιδα, όπως:
  • η ζάχαρη·
  • ορισμένα είδη σκληρής ξυλείας·
  • ορισμένα είδη αντιβιοτικών·
  • το τσιμέντο·
  • ορισμένα άνθη.
• Όξινες & αλκαλικές ύλες: η κλίμακα pH κυμαίνεται από το πλέον όξινο (0,0) έως το πλέον αλκαλικό (14,0). Η τιμή pH του ανθρώπινου δέρματος είναι συνήθως ουδέτερη ή ελαφρώς όξινη (περίπου pH 7). Πολλά κοινά προϊόντα έχουν σημαντικά αλκαλική ή όξινη τιμή και η παρατεταμένη έκθεση μπορεί να προκαλέσει δερματίτιδα.

Κατά τη διάρκεια συνήθων εργασιών δειγματοληψίας, είναι απίθανο να εκτεθείτε για μεγάλα χρονικά διαστήματα, αλλά αν υπάρχουν διαχύσεις ή φθαρμένες συσκευασίες τα ενδύματα ή τα ΜΑΠ σας ενδέχεται να μολυνθούν με φαινομενικά αβλαβή προϊόντα διατροφής, πράγμα που αυξάνει τον κίνδυνο μακρόχρονης έκθεσης.

Υπόμνηση: Η παρατεταμένη εργασία σε υπερβολικά μεγάλη θερμότητα και υγρασία μπορεί να καταστήσει το δέρμα περισσότερο ευάλωτο σε μόλυνση.

Είναι ευκολότερη η πρόληψη παρά η θεραπεία της δερματίτιδας. Τα προληπτικά μέτρα εμπίπτουν σε τρεις κύριες ομάδες:

• Προστασία περιβάλλοντος: Αυτό σημαίνει αντικατάσταση της επικίνδυνης ουσίας με κάτι άλλο που δεν έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει ερεθισμό του δέρματος. Επειδή, ωστόσο, οι πιθανότητες ύπαρξης επικίνδυνων ουσιών είναι μεγαλύτερες σε εμπορικούς χώρους, αυτό δεν είναι γενικά εφικτό. Θα μπορούσε να βοηθήσει ο εξοπλισμός εξαερισμού ή απορρόφησης της σκόνης.
• Ατομική προστασία: Ενδυμασία ασφαλείας (π.χ. γάντια, και φραγματικές αλοιφές) μπορεί να περιορίσει τη δερματική επαφή με ερεθιστικές ουσίες, αλλά είναι καλύτερο να προστατεύονται τόσο το δέρμα όσο και η ενδυμασία που μπορούν να έλθουν σε επαφή με την ουσία, διότι τα μολυσμένα ενδύματα που έρχονται σε επαφή με το δέρμα προκαλούν παρατεταμένη έκθεση στην ουσία, επιδεινώνοντας περισσότερο τις συνέπειες. Η τριβή από το ένδυμα (π.χ. στο γιακά, στα μανίκια ή στη ζώνη) μπορεί να φέρει την ερεθιστική ουσία σε επαφή με το δέρμα από όπου διαπερνάει. Οι σκόνες μπορούν επίσης να εισέλθουν στα ενδύματα και να αναμειχθούν με τον ιδρώτα, με αποτέλεσμα να μπορούν να ερεθίσουν το δέρμα. Αυτό συμβαίνει συνήθως μόνο στα μέρη του σώματος που παράγουν κυρίως ιδρώτα, όπως ο λαιμός, οι μασχάλες και η βουβωνική χώρα.
• Καθαριότητα μετά την έκθεση: αυτή σημαίνει πλύσιμο χεριών και άλλου εκτεθειμένου δέρματος ή ντους, αν είναι αναγκαίο. Σημαίνει επίσης ότι διασφαλίζεται πως τα εναπομένοντα προϊόντα εκπλένονται ή αφαιρούνται από τα ενδύματα και τα ΜΑΠ.

Για περισσότερες πληροφορίες πρέπει να ανατρέξετε στη νομοθεσία και τις οδηγίες της αρμόδιας κρατικής αρχής της χώρας σας.