Ραδιενεργές ουσίες
Υγεία και ασφάλεια

Το παρόν τμήμα καλύπτει μόνο τη μεταφορά ραδιενεργών εμπορευμάτων.

Δεν καλύπτει τους κινδύνους που συνδέονται με άλλες μορφές ραδιενέργειας (π.χ. από οχήματα ή σαρωτές αποσκευών ή εγκαταστάσεις ραντάρ σε λιμένες και αερολιμένες).

Προσοχή: Δεν πρέπει ποτέ να εξετάζετε ή να λαμβάνετε δείγμα από ραδιενεργά υλικά, εκτός εάν έχετε εκπαιδευτεί ειδικά και είστε εξουσιοδοτημένοι να το πράξετε.

Θα πρέπει πάντοτε να ανατρέχετε στις εθνικές οδηγίες και διαδικασίες της χώρας σας και να λαμβάνετε τη γνώμη εμπειρογνωμόνων και ειδικών κάθε φορά που συναντάτε ραδιενεργά υλικά.

Οι παρούσες οδηγίες περιορίζονται, συνεπώς, στον προσδιορισμό των ραδιενεργών υλικών και τις διαδικασίες που πρέπει να εφαρμόζονται, σε περίπτωση που νομίζετε ότι ενδέχεται να είναι λανθασμένη η σήμανση εμπορευμάτων ή μετά από ατύχημα ή διαρροή.

Καμία από τις παρούσες οδηγίες δεν υπερισχύει από τις εθνικές διαδικασίες της χώρας σας.

Η μεταφορά ραδιενεργών υλικών υπόκειται σε αυστηρό έλεγχο βάσει των κανονισμών του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ).

Ο κανονισμός (Ευρατόμ) αριθ. 1493/93 του Συμβουλίου καλύπτει τη διακίνηση ραδιενεργών υλικών μεταξύ κρατών μελών.

Υπάρχουν τέσσερις τύποι εγκεκριμένης συσκευασίας για ραδιενεργά υλικά:

Εξαιρούμενες συσκευασίες
Αυτός ο τύπος συσκευασίας χρησιμοποιείται για πολύ μικρές ποσότητες ραδιενεργών υλικών και δεν απαιτεί εξωτερική σήμανση. Δεν υπάρχει κίνδυνος για τον χειρισμό κλειστών συσκευασιών. Το ραδιενεργό υλικό στο εσωτερικό της συσκευασίας πρέπει να φέρει σήμανση που να είναι ορατή όταν ανοίγεται η συσκευασία και πρέπει να προσδιορίζεται στη φορτωτική. Η συσκευασία πρέπει να είναι εγκεκριμένου σχεδίου.

Βιομηχανικές συσκευασίες
Οι βιομηχανικές συσκευασίες χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά υλικών χαμηλής ειδικής ραδιενέργειας (LSA) ή αντικειμένων με μολυσμένη επιφάνεια (SCO), παραδείγματος χάρη χαμηλής ραδιενέργειας φυσικών ραδιενεργών μεταλλευμάτων. Υπάρχουν τρεις βαθμίδες υλικών LSA (LSA-I, LSA-II και LSA-III) και δύο βαθμίδες υλικών SCO (SCO-I και SCO-II). Όλα αυτά τα υλικά είναι πολύ χαμηλής ραδιενέργειας ανά μονάδα μάζας ή το υλικό είναι σε μορφή που δεν διασπείρεται εύκολα. Ορισμένα υλικά LSA-I και SCO-I μπορεί να μεταφερθούν χωρίς συσκευασία υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Σε άλλες περιπτώσεις, οι συσκευασίες πρέπει να είναι εγκεκριμένου σχεδίου και να φέρουν την κατωτέρω επισήμανση.

Συσκευασίες τύπου Α
Οι συσκευασίες τύπου Α είναι σχεδιασμένες για την ασφαλή μεταφορά σχετικά μικρών ποσοτήτων ραδιενεργού υλικού. Πρέπει να είναι ανθεκτικές στο σύνηθες επίπεδο εντατικού χειρισμού που συμβαίνει συνήθως κατά τη διεθνή μεταφορά, όπως η πτώση από οχήματα ή η απόρριψη, η κρούση σε αιχμηρό αντικείμενο, η έκθεση στη βροχή ή η στοιβασία άλλου φορτίου επάνω σε αυτά. Οι συσκευασίες τύπου Α πρέπει να φέρουν τη σήμανση «Τύπος Α» και τις επισημάνσεις που περιγράφονται κατωτέρω.

Συσκευασίες τύπου Β
Οι συσκευασίες τύπου Β χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά μεγαλύτερων ποσοτήτων ραδιενεργών υλικών και είναι σχεδιασμένες να αντέχουν τις επιπτώσεις σοβαρών ατυχημάτων. Το σχέδιο της συσκευασίας πρέπει να ελέγχεται ώστε να είναι ανθεκτική στη φωτιά, στην εμβάπτιση σε νερό και στην εκτίναξη υλικών επάνω σε σκληρή επιφάνεια από ύψος 9 μέτρων. Οι συσκευασίες αυτές χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά πυρηνικού καυσίμου, πυρηνικών αποβλήτων, ραδιοϊσότοπων για βιομηχανικές ακτινογραφίες και άλλα υλικά υψηλής ραδιενέργειας. Οι συσκευασίες τύπου Β πρέπει να φέρουν τη σήμανση «Τύπος Β» και τις κατωτέρω επισημάνσεις.

Οι συσκευασίες τύπου Α και τύπου Β ταξινομούνται και επισημαίνονται σε τρεις κατηγορίες. Αυτές εξαρτώνται κυρίως από τους ρυθμούς δόσης στην επιφάνεια της συσκευασίας:

• Η ετικέτα της κατηγορίας Ι έχει λευκό φόντο·
• Οι ετικέτες της κατηγορίας ΙΙ και ΙΙΙ έχουν κίτρινο φόντο και αναγράφουν μεγαλύτερους ρυθμούς δόσης στην επιφάνεια.

Η ετικέτα πρέπει επίσης να αναγράφει τον δείκτη μεταφοράς (ΤΙ), έναν αριθμό μεταξύ 1 και 10. Ο δείκτης μεταφοράς δηλώνει τον ρυθμό δόσης σε ένα μέτρο από την επιφάνεια της συσκευασίας.


Η ονομασία ή το χημικό σύμβολο του ραδιονουκλεϊδίου και η δραστηριότητά του πρέπει επίσης να αναγράφονται στην ετικέτα. Τα υλικά LSA και SCO θα πρέπει να επισημαίνονται ως τέτοια.

Ετικέτα/ Κατηγορία	Μέγιστος ρυθμός δόσης στην επιφάνεια (µSv/hr)	Μέγιστος ρυθμός δόσης σε 1 m (µSv/hr)	Δείκτης μεταφοράς (TI)
Λευκή-I	< 5	-	0
Κίτρινη-II	< 500	< 10	0 - 1
Κίτρινη-III	< 2000	< 100	1 - 10

Οι φορτωτικές πρέπει να περιέχουν τα ακόλουθα στοιχεία:

• ονομασία αποστολής, γενική περιγραφή του υλικού·
• τον αριθμό ταξινόμησης κινδύνου 7, αριθμό που έχει αποδοθεί από τον ΟΗΕ στο ραδιενεργό υλικό·
• την ονομασία ταξινόμησης κινδύνου, δηλ. «ραδιενεργό υλικό»·
• αναγνωριστικό αριθμό, τα γράμματα UN ακολουθούμενα από τετραψήφιο αριθμό που περιγράφει:
  • το υλικό και τους κινδύνους του·
  • την περιεκτικότητα της συσκευασίας σε ραδιονουκλεΐδια·
  • τη συνολική ραδιενέργεια του ραδιενεργού υλικού·
  • τη φυσική και χημική μορφή του ραδιενεργού υλικού·
  • την κατηγορία της ετικέτας στη συσκευασία·
  • συσκευασία τύπου Α ή τύπου Β.

Ορισμένες εξαιρούμενες συσκευασίες μπορούν να αποστέλλονται ταχυδρομικά, εφόσον πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

• εξασφάλιση προηγούμενης γραπτής άδειας από την ταχυδρομική υπηρεσία·
• η ραδιενέργεια στη συσκευασία είναι χαμηλότερη του ενός δεκάτου του ορίου ραδιενέργειας για «εξαιρούμενες συσκευασίες»·
• στο εξωτερικό της συσκευασίας υπάρχει σαφής σήμανση με τις λέξεις:
  «ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΟ ΥΛΙΚΟ — Επιτρεπόμενες ποσότητες για ταχυδρομική μεταφορά».

Οι περισσότερες συσκευασίες ραδιενεργών υλικών φέρουν τη σωστή σήμανση και τεκμηρίωση. Εντούτοις, ορισμένες μπορεί είτε να έχουν λανθασμένη σήμανση ή καμία σήμανση. Ελέγξτε τα συνοδευτικά έγγραφα και τη σήμανση για λέξεις όπως «ραδιενεργό», «ραδιενέργεια», «κατηγορία κίτρινη-ΙΙ» και «ραδιενεργός δράση» και αναζητήστε το σύμβολο τριφυλλιού της ραδιενέργειας στη συσκευασία. Θα πρέπει να λάβετε τα ακόλουθα μέτρα:

• μην ανοίξετε ή σταματήστε να εξετάζετε το δέμα·
• τοποθετήστε ευκρινή ετικέτα στη συσκευασία «Κίνδυνος - ενδέχεται να είναι ραδιενεργό»·
• αποθηκεύστε το δέμα σε έναν εγκεκριμένο και καθορισμένο χώρο με την κατάλληλη σήμανση (αν αυτό δεν είναι εφικτό, ασφαλίστε τον περιέκτη ή το όχημα και απομακρύνετε τους πάντες από την γύρω περιοχή)·
• προσπαθήστε να λάβετε περισσότερα στοιχεία για το φορτίο από τον παραλήπτη/αποστολέα, δηλαδή:
  • τι περιέχει το δέμα;
  • σε τι είδους κατηγορία και τύπο μεταφοράς υπάγεται;
  • ποια είναι η ραδιενεργός δράση του;
  • από τι είδους ραδιενεργό υλικό αποτελείται;
• ενημερώστε τον αρμόδιο βάσει των διαδικασιών της χώρας σας.

Όταν είναι εφικτό, θα πρέπει να αποφεύγετε εσωτερικούς ελέγχους δεμάτων που δηλώνεται ότι είναι ραδιενεργά. Εντούτοις, εάν η εξέταση είναι αναγκαία, αφαιρέστε τη συσκευασία σε ειδικά οριοθετημένη περιοχή και:

• συμβουλευτείτε τις εθνικές διαδικασίες· ή/και
• απευθυνθείτε για συμβουλές στην αρμόδια αρχή προστασίας από τη ραδιενέργεια.
• 
  Μην ξεκινήσετε τον έλεγχο, εάν δεν είναι παρών ραδιοφυσικός.

Όλα τα ραδιενεργά υλικά που τίθενται υπό τον έλεγχό σας πρέπει να αποθηκεύονται σε καθορισμένο χώρο αποθήκευσης ραδιενεργών υλικών. Ο χώρος αυτός πρέπει να κλειδώνει και να αναγνωρίζεται με τις κατάλληλες επισημάνσεις. Σε πολλές περιπτώσεις, θα ήταν ενδεχομένως σκόπιμο να χρησιμοποιείται ένας χώρος αποθήκευσης ραδιενεργού υλικού του ναυλομεσίτη. Σε αυτή την περίπτωση, απαιτείται ένας χωριστός ασφαλής χώρος στο εσωτερικό της αποθήκης για την προστασία της αλυσίδας αποδεικτικών στοιχείων.

Για λόγους ασφαλείας, το άθροισμα των δεικτών μεταφοράς (βλ. πίνακα ανωτέρω) των δεμάτων που είναι αποθηκευμένα στον ίδιο χώρο πρέπει να είναι κατώτερο του 50.

Εάν υποψιάζεστε ότι ένα δέμα που περιέχει ραδιενεργό υλικό έχει υποστεί φθορά σε σημείο που θα ήταν πιθανόν να υπάρξει διαρροή ραδιενέργειας:

• μην αγγίξετε τη συσκευασία·
• αποκλείστε τον χώρο γύρω από το δέμα και απομακρύνετε τους πάντες από την περιοχή·
• ενημερώστε τον αρμόδιο βάσει των διαδικασιών της χώρας σας.

Για περισσότερες πληροφορίες πρέπει να ανατρέξετε στη νομοθεσία και τις οδηγίες της αρμόδιας κρατικής αρχής της χώρας σας.