Śpiew ptaków, woda szemrząca w szuwarach i wiatr szumiący w koronach drzew – Żabie Doły to nieskrępowany koncert przyrody. To miejsce, w którym mieszkańcy miast mogą na chwilę zapomnieć o przytłaczającej miejskiej dżungli, wybierając się na rodzinny spacer, romantyczną randkę, weekendową rekreację lub po prostu piknik. A jeśli dopisze im szczęście, mogą też spotkać cyraneczkę, dzięcioła, a nawet sowę uszatą. Teraz, dzięki środkom z Unii Europejskiej, Żabie Doły są jeszcze bardziej przyjazne dla odwiedzających.
- 30 October 2020
„Żabie Doły, często zwane śląskimi Mazurami, to jedno z najbardziej zielonych miejsc regionu. Turyści łączący je nadal z przemysłem, szybami kopalń i kominami na horyzoncie, przyjeżdżają i przecierają oczy. To raj dla wielu gatunków ptaków, płazów, gadów. Również idealne miejsce na ucieczkę od zgiełku miasta”.
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Żabie Doły tworzy obszar o powierzchni 226,2 ha leżący na granicy trzech górnośląskich miast: Bytomia, Chorzowa i Piekar Śląskich. Teren ten obfituje w różne gatunki fauny i flory, a przede wszystkim słynie z dużej liczby ptaków, które tam gniazdują.
Aby chronić bogactwo bioróżnorodności Żabich Dołów, w ramach finansowanego z unijnych środków projektu zrewitalizowano tereny poprzemysłowe, na których niegdyś działały kopalnie węgla. Dzięki temu powstały warunki sprzyjające ochronie i zwiększaniu różnorodności biologicznej, a mieszkańcy mogą korzystać z edukacyjnego i rekreacyjnego potencjału tego obszaru.
Ochrona różnorodności
Na terenie parku ornitolodzy zaobserwowali dotychczas 129 różnych gatunków ptaków. Z tego względu na stawach utworzono liczne pływające wyspy z myślą o ptactwie wodnym, a dla pozostałych ptaków i nietoperzy zadbano o budki lęgowe rozmieszczone wokół miejsc najczęściej wybieranych przez nie do zakładania gniazd.
Ponadto zbudowano sześć nowych czatowni umożliwiających obserwowanie i fotografowanie ptaków, a dzięki pomostom obserwacyjnym turyści, wycieczki szkolne i ornitolodzy mogą bez problemu obserwować miejsca gniazdowania w sposób, który nie zakłóca życia ptaków.
Oprócz ptaków Żabie Doły stanowią dom dla kilku setek gatunków owadów, a także rozmaitych ssaków i płazów. Zbudowano dla nich nowe zbiorniki wodne, które mają wspierać ich dobrostan i rozród. Charakterystyczne dla tego miejsca są szuwary o właściwościach oczyszczających wodę w stawach, co jest niezwykle istotne dla zachowania siedlisk bąka i bączka – zagrożonych wyginięciem gatunków ptaków z rodziny czaplowatych.
Co ważne, z parku usunięto wiele skupisk rdestowca ostrokończystego, uznawanego za jedną z najbardziej inwazyjnych roślin na świecie, dając możliwość rozwoju naturalnej roślinności. W podobnym celu wycięto zagrażające lokalnemu ekosystemowi topole i zastąpiono je rodzimymi gatunkami drzew.
Żabie Doły bardziej przyjazne dla odwiedzających
W ramach projektu zbudowano dwa kilometry nowych ścieżek spacerowych i rowerowych. Zostały one pokryte specjalną substancją mineralno-żywiczną, która nie zaburza ekosystemu, a jednocześnie oferuje rowerzystom lepszy komfort jazdy. Dodatkowo zmodernizowano istniejące już ścieżki i zbudowano schody terenowe, które pomagają dostać się na ścieżki położone w miejscu dawnych nasypów kolejowych. Wszystkie wprowadzone zmiany umożliwiają łatwą obserwację dzikiej przyrody i uporządkowanie ruchu turystycznego w taki sposób, aby nie wpływał negatywnie na zwierzęta ani siedliska.
Dodatkowo powstała długa na 62 metry ścieżka edukacyjna dla wycieczek szkolnych, przy której znajdują się kosze na śmieci, ławki i siedziska. Na odwiedzających czekają też tablice informujące o faunie i florze występującej w poszczególnych miejscach na terenie parku. Ponadto powstał portal internetowy i aplikacja na telefony komórkowe, która wspiera grę terenową odbywającą się na terenie Żabich Dołów.
Industrialna przeszłość
Aż do końca XX wieku na tym terenie wydobywano węgiel kamienny, w wyniku czego przez długi czas typowymi elementami krajobrazu były leje zapadliskowe, zbiorniki retencyjne i osadniki poflotacyjne. Z czasem powstałe na skutek osiadania terenu niecki wypełniły się wodą, tworząc znane dziś charakterystyczne zbiorniki wodne będące prawdziwym rajem dla ptaków.
W 1997 roku władze Polski utworzyły tu obszar chroniony, po części z powodu rosnącego zainteresowania lokalnych szkół, dla których stawy stały się celem wycieczek edukacyjnych, ale przede wszystkim w celu ochrony rozwijającej się różnorodności biologicznej parku.
Łączna wartość inwestycji i dofinansowania UE
Łączna wartość inwestycji w projekt „Wielki koncert natury” wyniosła 594 550 EUR, przy czym wkład unijnego Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego o wartości 430 581 EUR został wniesiony za pośrednictwem Regionalnego Programu Województwa Śląskiego na okres programowania 2014–2020.