Północno-wschodnia część Czech była niegdyś nazywana stalowym sercem kraju zamieszkanym przez wyjątkowo zahartowanych ludzi. Obecnie region ten jest postrzegany w zupełnie innym świetle. Zespół Panoramy zaprosił hetmana kraju morawsko-śląskiego Ivo Vondráka do podzielenia się swoimi refleksjami na temat procesu transformacji, w wyniku której Śląsk Morawski stał się jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających się regionów w kraju, który wspiera innowac
- 23 July 2019
Północno-wschodnia część Czech była niegdyś nazywana stalowym sercem kraju zamieszkanym przez wyjątkowo zahartowanych ludzi. Obecnie region ten jest postrzegany w zupełnie innym świetle. Zespół Panoramy zaprosił hetmana kraju morawsko-śląskiego Ivo Vondráka do podzielenia się swoimi refleksjami na temat procesu transformacji, w wyniku której Śląsk Morawski stał się jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających się regionów w kraju, który wspiera innowacje i stawia na edukację, jednocześnie przyciągając co roku coraz więcej turystów.
Kraj morawsko-śląski znajduje się w okresie transformacji. Jaką rolę w tym procesie odegrało według Pana wejście Czech do Unii Europejskiej?
Po 15 latach od wejścia do Unii nadal uważam, że była to dobra decyzja, która przyniosła wiele korzyści dla naszego regionu, a co najważniejsze – dla jego mieszkańców. Kraj morawsko-śląski posiada długą historię przemysłu opartego na eksploatacji bogatych pokładów węgla. Na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego znajdują się największe w kraju złoża węgla, którego wydobycie w tym regionie rozpoczęto w XVIII wieku.
Kryzys, jaki dotknął górnictwo pod koniec ubiegłego stulecia, był ogromnym szokiem dla władz i mieszkańców regionu. Wejście do UE pomogło nam stawić czoła zmianom i przygotować się na przyszłość „bez węgla”. Zbliżający się upadek górnictwa będzie miał również wpływ na inne gałęzie przemysłu, które są bezpośrednio zależne od węgla, takie jak produkcja stali czy produkcja energii elektrycznej. Właściwym sposobem poradzenia sobie z tymi zmianami jest wspieranie rozwoju innowacji, cyfryzacji i nowych umiejętności.
Uważam, że obraliśmy dobry kierunek rozwoju. Większość mieszkańców naszego regionu była zatrudniona w sektorze przemysłu ciężkiego. Dobra wiadomość jest taka, że obecnie branże związane z technologiami informacyjnymi i produkcją pojazdów zatrudniają taką samą liczbę osób co przemysł stalowy, dzięki czemu możemy zapewniać naszym mieszkańcom ciekawe oferty pracy. Kraj morawsko-śląski to region, który od dawna musi się zmagać z odpływem ludności. Jednak najnowsze dane wyglądają optymistycznie – liczba osób opuszczających ten obszar spadła o połowę w ciągu jednego roku. Naszym celem jest zatrzymanie emigracji utalentowanych, doświadczonych i młodych osób. W praktyce oznacza to konieczność zapewnienia im dobrej pracy za godziwe wynagrodzenie, a także ciekawej oferty spędzania wolnego czasu w przyjemnych warunkach i zdrowym środowisku.
Jak pomaga w tym finansowanie z funduszy unijnych? Czy może Pan wskazać konkretne projekty?
Fundusze europejskie w znacznym stopniu przyczyniają się do podnoszenia jakości życia w kraju morawsko-śląskim. Najważniejsze projekty są realizowane w takich dziedzinach jak transport, usługi socjalne, opieka zdrowotna, nauka, badania i innowacje. Gdyby nie wsparcie finansowe ze środków UE, wiele projektów nie doszłoby do skutku lub byłyby realizowane znacznie wolniej i na mniejszą skalę.
Unijne dotacje stanowią ogromny wkład w odbudowę i rozwój infrastruktury transportowej, a co istotne, wysokiej jakości infrastruktura transportowa wywołuje ekonomiczny efekt mnożnikowy, przyczyniający się do zwiększenia zatrudnienia i stabilizacji gospodarczej. Jeśli chodzi o konkretne projekty, region zainwestował w przebudowę i naprawę dróg 207 mln EUR pochodzących ze środków unijnego Regionalnego Programu Operacyjnego Śląska Morawskiego oraz ze środków własnych. Jedną z największych inwestycji, o wartości mniej więcej 21 mln EUR, była budowa obwodnicy Opawy, dzięki której zmniejszyło się natężenie ruchu w mieście.
Nie mnie ważne były również projekty dotyczące opieki zdrowotnej: dofinansowanie z UE umożliwiło wybudowanie sal operacyjnych w szpitalu we Frydku-Mistku i pomogło w budowie i wyposażeniu oddziałów szpitalnych w Szpitalu Śląskim w Opawie.
Ponadto przeznaczono niemal 228 mln EUR na budowę ośrodków badawczych w takich dziedzinach jak energia, środowisko i superkomputery. Realizacja koncepcji Przemysłu 4.0 jest dla nas równie ważna, jak wspieranie inteligentnych technologii w naszych miastach i regionach.
Zasoby, do których możemy uzyskać dostęp za pośrednictwem funduszy europejskich, są istotnym filarem rozwoju naszego regionu. Platforma dla regionów górniczych w okresie transformacji jest kluczowym narzędziem; decyzję Komisji Europejskiej w tej kwestii oceniliśmy bardzo pozytywnie. Przejście na niskoemisyjną produkcję energii jest również wspierane przez rząd Czech w ramach opracowanego przezeń programu RE:START, który ma na celu zaspokojenie szczególnych potrzeb regionów górniczych w okresie transformacji.
Jaki jest plan regionu na wykorzystanie unijnych środków w przyszłości?
Władze kraju morawsko-śląskiego ustaliły ramy dla procesu transformacji regionu zgodnie z rządową strategią restrukturyzacji. Chcemy nadal wspierać lokalnych przedsiębiorców, aby mogli poradzić sobie ze skutkami zachodzących zmian, a poza tym przyciągnąć więcej firm zorientowanych na rozwój i eksport, zarówno z Czech, jak i zagranicy. Kluczowym priorytetem jest wspieranie działalności badawczo-rozwojowej, która przyniesie korzyści lokalnej gospodarce. Na tym polu przyjęliśmy aktywne podejście oparte na współpracy z władzami Ostrawy i uczelniami wyższymi, czego wynikiem jest ustanowienie Morawsko-Śląskiego Centrum Innowacji (Moravian-Silesian Innovation Centre, MSIC). To przedsięwzięcie przyczyniło się do szerszego wykorzystania innowacyjnych rozwiązań, a co za tym idzie – do rozwoju przedsiębiorstw. Uruchomienie MSIC było absolutnie kluczową inicjatywą dla naszego regionu. Jest to miejsce, w którym utalentowane osoby mierzą się z odważnymi pomysłami, co daje możliwość wytyczania przyszłych kierunków rozwoju regionu. Wierzę, że portfolio usług oferowanych przez MISC można rozszerzyć, tak aby ośrodek ten w większym stopniu wspierał przedsiębiorczość, innowacyjność i odważne planowanie.
Kolejnym ważnym partnerem w projekcie rozwoju naszego regionu jest firma inwestycyjno-rozwojowa MSID (Moravian-Silesian Investment and Development), która wspiera rozwój nie tylko za pośrednictwem przedsiębiorstw i procesów marketingowych, ale także w drodze inwestycji. Z kolei morawsko-śląski pakt na rzecz zatrudnienia (MSPakt) pomaga nam zarządzać regionalnym rynkiem pracy. Te trzy inicjatywy – MSIC, MSID i MSPakt – znacząco przyczyniają się do rozwoju naszego regionu, zwiększając jego konkurencyjność i podnosząc jakość życia mieszkańców. Uważam, że dzięki pomocy UE mieliśmy bardzo dobry start, a teraz możemy podejmować dalsze działania zmierzające do zakończenia procesu transformacji.
Nie spoczęliśmy na laurach, a wręcz przeciwnie, mamy bardzo konkretne plany. Przykładem tego jest projekt „Krajobraz po wydobyciu”, mający na celu znalezienie racjonalnych i skutecznych sposobów na wykorzystanie obszarów górniczych, które ucierpiały na skutek wydobycia węgla. W planach mamy również budowę kompleksowego ośrodka rehabilitacyjnego w Trzyńcu oraz modernizację oddziału chorób płuc w szpitalu we Frydku-Mistku. Przygotowywane są również projekty strategiczne dotyczące poprawy standardów kształcenia. Wiemy zatem, jak dobrze wykorzystać fundusze europejskie, stawiając w naszych projektach na poprawę warunków życia naszych obywateli i ochronę środowiska. Byłbym zachwycony, gdyby nasz region nadal mógł korzystać z unijnego wsparcia, które jest niezwykle ważne zarówno dla kraju morawsko-śląskiego, jak i dla ludzi, którzy tu mieszkają.
Panorama 69: Moravia-Silesia emerges from its industrial past