Europejska polityka spójnosci — kluczowy czynnik rozwoju i integracji Hiszpanii w Europie

W ramach polityki spójności na inwestycje w Hiszpanii w latach 2014–2020 przeznaczonych zostanie około 28 600 mln EUR, co pomoże wdrożyć reformy strukturalne niezbędne do prawidłowego i zrównoważonego rozwoju w średniej i długiej perspektywie.

Trzydzieści lat temu, gdy Hiszpania podpisywała Akt Przystąpienia do Wspólnot Europejskich, trudno było sobie wyobrazić rozmiary transformacji gospodarczej i społecznej, którą ten kraj przejdzie. Wzrost gospodarczy w drugiej połowie lat 80. był napędzany głównie przez handel wewnątrzwspólnotowy i reformy strukturalne. Jednakże ten okres dobrobytu trudno byłoby uzyskać bez inwestycji i stabilności, jakie zapewniała europejska polityka spójności. Ponadto polityka spójności wsparła stosunkowo sprawiedliwy podział wzrostu pomiędzy regionami autonomicznymi, wnosząc tym samym wkład w gospodarczą, społeczną i terytorialną spójność, zgodnie z Traktatem z Lizbony. Hiszpania, będąca główną siłą napędową polityki spójności, była i jest jej największym beneficjentem i podmiotem.

Polityka spójności stanowi około jedną trzecią budżetu UE i jest głównym instrumentem Unii w promowaniu inwestycji w krajach UE i ich regionach. W latach 2014–2020 ponad 350 000 mln EUR z funduszy UE zostanie przeznaczonych na cele tej polityki, co wraz z sumami współfinansowanymi przez kraje UE da kwotę ponad pół biliona euro.

Hiszpania jest największym beneficjentem polityki w ujęciu bezwzględnym, otrzymującym finansowanie rzędu 200 000 mln EUR w okresie 1989–2020. W ujęciu względnym Hiszpania otrzymała największe fundusze pomiędzy 1993 r. a 2003 r., gdy polityka spójności wynosiła ponad 1% PKB rocznie, a Hiszpania otrzymywała 25% wszystkich funduszy. Aktualnie Hiszpania, jako trzeci największy beneficjent, otrzymuje 8% funduszy, przy wkładzie polityki spójności w wysokości około 0,3% PKB rocznie.

Niemniej wpływ tych funduszy na inwestycje publiczne jest dużo większy. Wspierają one inwestycje nie tylko w aspekcie finansowym, lecz także strategicznym, zwiększając potencjał promowania inteligentnego, zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. Wkład tych funduszy w Hiszpanii odegrał jeszcze ważniejszą rolę podczas ostatniego kryzysu gospodarczego, zwiększając inwestycje publiczne z 9% w 2010 r. do prawie 27% w 2013 r.

Efekty

Zarówno Hiszpania, jak i jej regiony autonomiczne zbliżyły się znacząco do średniej europejskiej w okresie od połowy lat 90. do 2007 r. Pęknięcie bańki spekulacyjnej na rynku nieruchomości i spowodowany tym kryzys odsłonił słabość hiszpańskiego modelu wzrostu, opartego na działaniach o niskiej wartości dodanej i stagnacji produktywności poniżej średniej europejskiej. W rezultacie proces konwergencji został zawrócony nie tylko pod względem PKB na jednego mieszkańca, ale także na innych poziomach (badania i rozwój, osoby posiadające wyższe wykształcenie itd.). Względnie korzystny trend w produktywności pracy na początku kryzysu wynikał głównie z odejścia od pracy ręcznej i od mniej produktywnych działalności.

Figure 1: GDP per capita in PPP (purchasing power parities), R&D expenditure as a % of GDP, people with higher education, labour productivity (Source: Eurostat)

Polityka spójności była kluczowym elementem konwergencji w latach wzrostu gospodarczego i przyczyniła się do ograniczenia strat podczas kryzysu. Główne modele makroekonomiczne stosowane do symulacji wpływu polityki szacują, że PKB Hiszpanii wynosiło o 0,9% więcej dzięki programom w okresie 2000–2006 i o 0,5% więcej dzięki funduszom otrzymanym w latach 2007–2013. W okresie 2014–2020 polityka spójności ma zwiększyć PKB Hiszpanii o 0,4%. W regionach autonomicznych otrzymujących większe dofinansowanie wpływ ten ma być jeszcze większy.

Okazało się także, że polityka spójności została wdrożona w odpowiednim czasie, aby dostosować inwestycje do konkretnych potrzeb. Początkowy nacisk na duże projekty stopniowo ustąpił miejsca takim obszarom jak badania i rozwój oraz innowacje, technologie ICT, konkurencyjność MŚP, a także niskoemisyjne źródła energii. Obszary te otrzymują dziś ponad 46% środków z EFRR i EFS, podczas gdy inwestycje w zatrudnienie, kształcenie i włączenie społeczne stanowią prawie jedną trzecią funduszy.

Figure 2: Distribution of the total allocation for Cohesion Policy in Spain by thematic objectives in % (2014-20 vs. 2007-13) (Source: European Commission, DG Regio) 

Współfinansowanie priorytetów na lata 2014–2020 Głównym priorytetem jest inwestowanie w kapitał ludzki, zwiększające produktywność i dostępność pracy, poprawa kształcenia, szkoleń i włączenia społecznego, zwłaszcza dla młodzieży i grup znajdujących się w trudnej sytuacji. System kształcenia i szkoleń musi zostać dostosowany tak, aby odpowiednio wspierać młodzież — pomoże w tym realizacja inicjatywy na rzecz zatrudnienia ludzi młodych. Dzięki wsparciu polityki spójności spodziewany wskaźnik zatrudnienia ma wzrosnąć z 59% w 2012 r. do 74% w 2020 r., a wskaźnik przedwczesnego kończenia nauki powinien spaść z 25% w 2012 r. do około 15% do 2020 r. Szacuje się także, że 1,5 mln osób uda się uratować przed wykluczeniem społecznym i ryzykiem ubóstwa. Po drugie system produkcji powinien ewoluować w stronę działalności o większej wartości dodanej poprzez pobudzanie konkurencyjności, promowanie przedsiębiorczości i tworzenia nowych przedsiębiorstw, poprawę poziomów produkcyjności i zwiększanie obecności na rynkach międzynarodowych. Firmy muszą mieć dostęp do finansowania za pośrednictwem gwarancji, funduszy typu venture capital, pożyczek zwrotnych itd. Hiszpania będzie pionierem we wdrażaniu inicjatywy dotyczącej MŚP. Polityka spójności ma pomóc w zapewnieniu ogółowi populacji dostępu do Internetu o prędkości 30 Mbps w 2020 r. Oczekuje się także znacznego wzrostu liczby firm prowadzących działalność eksportową. Przewiduje się także inwestycje w wybrane gałęzie transportu w celu eliminacji wąskich gardeł dla działalności gospodarczych. Wzmacniane będą działania na rzecz badań i rozwoju oraz promowane będzie korzystne środowisko biznesowe dla innowacji i inteligentnych specjalizacji (RIS3). Szacuje się, że plan spójności pomoże zwiększyć udział środków prywatnych w działalności związanej z badaniami i rozwojem z 45% w 2012 r. do 60% w 2020 r., oraz że 25% firm zatrudniających powyżej 10 pracowników wprowadzi innowacje technologiczne (13% w 2012 r.). Planowane jest także promowanie bardziej zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych, wspieranie odnawialnych źródeł energii oraz poprawa efektywności energetycznej w budynkach publicznych, mieszkalnych, MŚP itd. Promowany będzie również zrównoważony transport publiczny i bioróżnorodność; ponadto przeprowadzane będą ukierunkowane inwestycje środowiskowe w celu spełniania wymogów UE.

Dodatkowe informacje:

• Panorama
• ESIF Open Data - Spain
• Cohesion Policy and Spain
• SME Initiative