Een verlaten industriële wijk in het hart van Utrecht wordt door en voor creatieve circulaire ondernemers getransformeerd tot een bloeiende hub voor bedrijven. Hiervoor gebruikt men constructieprincipes op het gebied van duurzaamheid, herbruikbaarheid en circulariteit. Lege fabriekspanden zijn geüpcycled naar creatieve werkplekken en monumentale gebouwen omgetoverd in evenementenruimten. Hiermee worden leven en waarde teruggebracht in een gebied dat al tientallen jaren in verval was, en worden tegelijkertijd honderden nieuwe werkgelegenheidsmogelijkheden gecreëerd.
Van industrieel verleden naar circulaire toekomst: het Werkspoorkwartier in Utrecht
- 02 January 2021
Het Werkspoorkwartier toont aan dat de principes van circulariteit kunnen worden gebruikt om industriële wijken nieuw leven in te blazen.
De transformatie van het Werkspoorkwartier laat zien hoe oude bedrijventerreinen nog steeds van waarde kunnen zijn door ze te transformeren tot moderne, aantrekkelijke en duurzame gebieden in een circulaire economie. Hierdoor is het project internationaal erkend als belangrijk voorbeeld van circulaire herontwikkeling van stedelijke industriële gebieden.
Inmiddels hebben ruim 150 ondernemers bedrijven gevestigd op het terrein, waardoor werkgelegenheidsmogelijkheden zijn ontstaan voor mensen uit de nabijgelegen woonwijken en is het concurrentievermogen van de regio versterkt.
Van industrieel verleden naar circulaire toekomst
De wijk was ooit een belangrijke industriële hub. Bij het historische staalbedrijf Werkspoor werkten in de 20e eeuw duizenden mensen. Hoewel het terrein al decennialang verlaten is, zijn de oorspronkelijke fabriekshallen en andere panden blijven staan. De oorspronkelijke gebouwen werden niet afgebroken, maar met behulp van EU-fondsen opgeknapt. Hierbij werden zoveel mogelijk bestaande bouwmaterialen en biogebaseerde materialen gebruikt.
Een van deze gebouwen is de oorspronkelijke productielijn voor motortreinstellen van de fabriek. In het gebouw is nu de Werkspoorfabriek gevestigd; een gemeenschap van vijftig innovatieve, creatieve en circulaire bedrijven. Met behoud van het oorspronkelijke industriële karakter van het 175 meter lange gebouw werd de binnenruimte herontwikkeld om bedrijven uit alle branches en van alle formaten aan te trekken. De open tweede en derde verdieping hebben een flexibel, modulair constructiesysteem van hout en glas. Deze elementen kunnen worden aangepast aan de behoeften van elke huurder, opnieuw worden gebruikt en worden vervangen.
In totaal is ruim 10 km2 aan voormalig industrieterrein getransformeerd tot nieuwe werkruimte. Er is 4 km2 aan openbare ruimte gecreëerd tegen de achtergrond van de oorspronkelijke fabrieksgebouwen, die zijn ongebouwd tot ruimten voor ontspanning en entertainment.
In 2021 zal een nieuw centrum voor beeld en geluid zijn deuren openen voor het jaarlijkse nationale filmfestival en het befaamde filmtheater ‘t Hoogt. Er zijn plannen in de maak om de oude haven te transformeren tot een gebied met restaurants en terrassen.
Circulaire casestudy's
Een van de samenwerkingsverbanden die van het Werkspoorkwartier zijn thuishaven heeft gemaakt, is Het Hof van Cartesius, een circulair gebouwde groene werkplaats voor creatieve en duurzame ondernemers. In plaats van de beschikbare kantoorruimte te verhuren, besloot Het Hof om met huurders een overeenkomst aan te gaan waarbij zij gedeeld eigenaar zijn en hun eigen werkplek kunnen bouwen rond een publieke, klimaatadaptieve binnentuin.
Het Hof genereert energie uit zonnepanelen en vangt regenwater op. Inmiddels bestaat Het Hof uit zestig creatieve, duurzame en industriële ondernemers, elk met hun eigen aandachtsgebied, maar met een gezamenlijke set circulaire principes.
Professor Loep, bijvoorbeeld, is een creatieve werkruimte waar kinderen leren om kunst te maken van afvalmaterialen. Een ander bedrijf dat lid is geworden, heet Buurman Utrecht – een bedrijf dat zich bezighoudt met de verkoop van gebruikte bouwmaterialen en het organiseren van workshops houtbewerking met geüpcycled hout.
Het Werkspoorkwartier-project wordt gecoördineerd door het Utrecht Sustainability Institute, in samenwerking met de wijk zelf, onderzoeksinstituten en specialisten op het gebied van circulariteit. Hogeschool Utrecht gebruikt de wijk als proeftuin om modellen te ontwikkelen voor circulaire gebouwen en de herontwikkeling van terreinen waaruit toekomstige circulaire projecten, zowel in Nederland als daarbuiten, inspiratie kunnen putten.
In 2018 werd het Werkspoorkwartier bekroond tot „beste circulaire werklocatie” van Nederland in een door ABN AMRO georganiseerde competitie.
Totale investeringen en EU-financiering
De totale investering voor het project „Werkspoorkwartier: Creatief Circulair Maakgebied” bedraagt 2 841 392 EUR. Daarvan wordt 1 247 107 EUR bijgedragen door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling via het operationele programma „West-Nederland” voor de programmeringsperiode 2014-2020. De investering valt onder de prioriteit „Ondersteuning voor de fysieke economie en sociale vernieuwing van achtergestelde bevolkingsgroepen”.