Science Flash For You

Την επόμενη ημέρα, η ελληνική πολιτική προστασία ζήτησε την ενεργοποίηση της υπηρεσίας διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης Copernicus (CEMS) του JRC με σκοπό τη χαρτογράφηση του αντίκτυπου των πυρκαγιών. Ο πρώτος χάρτης εστιών πυρκαγιάς παραδόθηκε περίπου οκτώ ώρες μετά την ενεργοποίηση της υπηρεσίας, η οποία συνέχισε να παρακολουθεί τις πυρκαγιές μέχρι τις 15 Αυγούστου. Η έκταση της ιδιαίτερα υψηλής έντασης πυρκαγιάς στο βόρειο τμήμα της Εύβοιας αυξήθηκε από 73 130 στρέμματα (7 313 εκτάρια) σε 509 090 στρέμματα (50 909 εκτάρια) μέσα σε έξι ημέρες. Στις ελληνικές αρχές παραδόθηκαν συνολικά δεκαέξι χάρτες.

Οι ελληνικές αρχές ζήτησαν τη βοήθεια της υπηρεσίας δεκατρείς φορές μέσα στο 2021 για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Σε όλες τις περιπτώσεις επρόκειτο για πυρκαγιές κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

Η CEMS είναι μία από τις έξι βασικές υπηρεσίες του προγράμματος γεωσκόπησης Copernicus της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρέχει γεωγραφικές πληροφορίες οι οποίες προέρχονται κυρίως από δορυφορικές εικόνες, για την υποστήριξη φορέων που εμπλέκονται στη διαχείριση καταστροφών. Το JRC είναι υπεύθυνο για τη CEMS και εκτελεί μέρος των δραστηριοτήτων της μέσω της σύναψης συμβάσεων παροχής υπηρεσιών με την ευρωπαϊκή βιομηχανία και την ευρωπαϊκή ακαδημαϊκή κοινότητα.

Όσον αφορά όλη την περιοχή που καλύπτει η έκθεση, μετά το 2019, τη χειρότερη χρονιά όλων των εποχών, το 2020 ήταν λίγο καλύτερο, ωστόσο τα στοιχεία για το 2021 είναι και πάλι δυσάρεστα. Μέχρι την έκδοση της έκθεσης, σχεδόν 5 εκατομμύρια στρέμματα (0,5 εκατομμύρια εκτάρια) γης έχουν γίνει παρανάλωμα του πυρός, εκ των οποίων το 61 % είναι δάση που θα χρειαστούν χρόνια για να ανακάμψουν.

Παρόλο που μέσα στο 2021 η ΕΕ ενίσχυσε την ικανότητά της να παρέχει βοήθεια στις χώρες, ιδίως στην περίπτωση των μεγάλων πυρκαγιών στην περιοχή της Μεσογείου, οι φωτιές αποτελούν μια ολοένα μεγαλύτερη απειλή, ακόμα και για την κεντρική και βόρεια Ευρώπη. Περισσότερες από εννιά στις δέκα πυρκαγιές στην ΕΕ προκαλούνται από ανθρώπινες ενέργειες.

Η συνεισφορά του JRC στη μείωση του κινδύνου καταστροφών λόγω πυρκαγιών στην Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως, μέσω του ευρωπαϊκού συστήματος πληροφόρησης για τις δασικές πυρκαγιές (EFFIS), είναι καίρια. Το εργαλείο αυτό παρέχει υποστήριξη στο έργο της ΕΕ για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών, τη διατήρηση των δασών, την ανάκτηση της βιοποικιλότητας και τη διάσωση ζωών. Με βάση τη στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα, η Επιτροπή υπέβαλε τον Ιούλιο πρόταση για τη νέα δασική στρατηγική της ΕΕ για το 2030, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

Η Κύπρος είναι η χώρα που θα επηρεαστεί περισσότερο, με τις ετήσιες απώλειες να αναμένεται να φτάσουν μέχρι το 3-3,5 % του ΑΕΠ το 2060. Στη νέα μελέτη, που δημοσίευσαν επιστήμονες του JRC και άλλων ευρωπαϊκών ερευνητικών ιδρυμάτων, εκτιμώνται οι απώλειες επί του ΑΕΠ λόγω των αρνητικών επιπτώσεων του καύσωνα στην ανθρώπινη παραγωγικότητα. Στην Πορτογαλία, την Ισπανία και την Κροατία, οι ετήσιες απώλειες θα αυξηθούν σταδιακά από 2 % το 2040 σε περίπου 3 % το 2060.

Από το 1960 μέχρι το 2017 ο αριθμός των ημερών με ακραία υψηλές θερμοκρασίες διπλασιάστηκε. Σύμφωνα με προβλέψεις για την κλιματική αλλαγή, οι καύσωνες θα γίνουν συχνότεροι και ενδέχεται να διαρκούν περισσότερο. Λόγω του αντίκτυπού τους στην ανθρώπινη παραγωγικότητα, προκαλούν σοβαρές ζημίες στην ευρωπαϊκή οικονομία. Σύμφωνα με νέες εκτιμήσεις, ο αρνητικός αντίκτυπος πρόκειται να αυξηθεί κατακόρυφα τις επόμενες δεκαετίες.

Η μελέτη μπορεί να βοηθήσει τους φορείς λήψης αποφάσεων να χαράξουν πολιτικές που θα ελαχιστοποιούν τον αντίκτυπο της αυξανόμενης θερμοκρασίας στους Ευρωπαίους εργαζόμενους, όπως επισημαίνεται στη νέα στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, η οποία εκδόθηκε τον Φεβρουάριο του 2021. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, υπάρχει μεγάλο περιθώριο στην Ευρώπη για την εφαρμογή μέτρων προσαρμογής στον χώρο εργασίας έτσι ώστε να αντισταθμιστεί η επίδραση των αυξημένων θερμοκρασιών στους εργαζόμενους.

Οι εκπομπές CO2 από την καύση και επεξεργασία ορυκτών καυσίμων μειώθηκαν παγκοσμίως κατά 5,1 % το 2020 εξαιτίας της πανδημίας COVID-19. Από τους μεγαλύτερους παραγωγούς CO2 παγκοσμίως, μόνο η Κίνα αύξησε τις εκπομπές της το 2020 (+1,5 %), ενώ για τις υπόλοιπες χώρες η πορεία είναι πτωτική: στην ΕΕ27 οι εκπομπές μειώθηκαν κατά 10,6 %, μείωση μεγαλύτερη απ’ ό,τι στις ΗΠΑ, την Ιαπωνία, την Ινδία και τη Ρωσία.

Οι συνολικές εκπομπές CO2 ορυκτής προέλευσης στην ΕΕ27 είχαν ήδη μειωθεί τα τελευταία είκοσι χρόνια. Το 2019 ήταν κατά 23,2 % χαμηλότερες σε σχέση με το 1990 και κατά 20,7 % χαμηλότερες σε σχέση με το 2005. Το μερίδιο της ΕΕ27 επί των συνολικών παγκόσμιων εκπομπών μειώθηκε από 8,5 % σε 7,3 % την περίοδο 2015-2020.

Δεδομένα για τις εκπομπές CO2 ορυκτής προέλευσης ανά χώρα για το διάστημα 1970-2020 είναι διαθέσιμα στην EDGAR (βάση δεδομένων εκπομπών για την παγκόσμια ατμοσφαιρική έρευνα). Κατά την COP26 στη Γλασκόβη, το JRC ήταν συνδιοργανωτής έντεκα παράλληλων εκδηλώσεων, εγκαινίασε νέα επιστημονικά εργαλεία και παρουσίασε διάφορες εκθέσεις.

Το μέλλον μπορεί να πάρει διάφορες κατευθύνσεις, οι οποίες εξαρτώνται από τις σημερινές μας πράξεις. Το 2022 είναι το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας. Στόχος της εκδήλωσης είναι η συλλογή ιστοριών με τις επιθυμίες των πολιτών της ΕΕ για το μέλλον της Ευρώπης, με έμφαση στη νεολαία.

Το Κέντρο Ικανοτήτων για την Ανάλυση Προοπτικών, το οποίο τελεί υπό τον συντονισμό του JRC, στηρίζει τη χάραξη πολιτικής της ΕΕ, παρέχοντας στρατηγικές συμβουλές προσανατολισμένες στο μέλλον, αναπτύσσοντας μια προδραστική νοοτροπία σχετικά με τις μελλοντικές προκλήσεις που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η Ευρώπη και αναπτύσσοντας διαρκώς μεθόδους για την αξιοποίηση της ανάλυσης προοπτικών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

Το έγγραφο «The Greek Ecosystem of Science for Policy», που συντάχθηκε από τη Στέλλα Λαδή, τη Δήμητρα Παναγιωτάτου και τον Άγγελο Αγγέλου, παρείχε το πλαίσιο για συζήτηση κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου. Εκπρόσωποι του Πανεπιστημίου Αθηνών, του υπουργείου Κλιματικής Αλλαγής και Πολιτικής Προστασίας, του ελληνικού εθνικού φορέα δημόσιας υγείας, καθώς και του JRC και άλλων κρατών μελών της ΕΕ, συζήτησαν σχετικά με τη χρήση της επιστήμης στα οικοσυστήματα πολιτικής τόσο σε περιόδους ηρεμίας όσο και σε καιρούς κρίσης στην Ελλάδα. Ο καθηγητής Άρης Αλεξόπουλος του Πανεπιστημίου Κρήτης συνεισέφερε στις καταληκτικές παρατηρήσεις της εκδήλωσης.

Οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι στην Ελλάδα απαιτείται ισχυρότερη θεσμοθέτηση του συμβουλευτικού ρόλου της επιστήμης έτσι ώστε να αποτραπεί η πολιτικοποίησή της και η έλλειψη σταθερότητας και ενημέρωσης. Ζητούνται περισσότερες ευκαιρίες συμμετοχής στη διαμόρφωση πολιτικής ώστε να έρθουν σε επαφή οι επιστήμονες, οι φορείς χάραξης πολιτικής και οι πολίτες

Η εκδήλωση αποτέλεσε μέρος μια σειράς εργαστηρίων του JRC με στόχο την ενίσχυση και τη σύνδεση των οικοσυστημάτων επιστήμης για τη χάραξη πολιτικής σε όλη την Ευρώπη.