Veilig werken op schepen en vaartuigen
Gezondheid en veiligheid

Doorgaans hoeft u geen vracht te controleren of monsters te nemen op een vaartuig, maar als dit toch het geval is, zorg dan dat de kapitein, de bemanning en eventueel ander personeel in de buurt weten wat u van plan bent. Deze richtsnoeren zijn enkel bedoeld om u een overzicht te bieden van de veiligheidsgevaren waarmee u te maken kunt krijgen wanneer u op schepen en andere vaartuigen werkt.

• Houd rekening met deze gevaren en vermijd gevaarlijke situaties.
• Betreed geen ruimten van een vaartuig die niet toegankelijk zijn voor het grote publiek zonder specifieke toestemming en, indien nodig, toezicht.
• Als een vastgesteld risico of gevaar onvermijdelijk is, mag u niet beginnen zonder de gepaste opleiding, begeleiding en indien nodig de desbetreffende toestemming van de kapitein of reder van het vaartuig.

Raadpleeg altijd uw nationale wetgeving en richtsnoeren.

Er moeten risicobeoordelingen en veilige praktijken op het werk beschikbaar zijn voor personeel dat op schepen of vaartuigen werkt.

Veiligheidsuitrusting moet beschikbaar zijn en worden gedragen. Hieronder valt o.a. het volgende:

• signaalkleding met hoge zichtbaarheid;
• reddingsvesten en/of "droogpakken";
• geschikte handschoenen;
• overalls;
• schoeisel met antislipzolen en antistatisch schoeisel (doorgaans met teenbescherming);
• veiligheidshelmen;
• gehoorbescherming;
• veilige zaklampen of werklampen (uitrusting die veilig is voor gebruik in een brandbare omgeving).

Als u zich in een besloten ruimte bevindt, hebt u extra gespecialiseerde uitrusting nodig (en moet u opgeleid zijn om dit te gebruiken), zoals:

• persoonlijk waarschuwings- en veiligheidssysteem (bevat bewegingssensoren en geeft aan wanneer een persoon bewusteloos is);
• persoonlijke multigasdetector (detecteert schadelijke gassen);
• veilige radio-/communicatielijnen;
• reddingsuitrusting voor besloten ruimten (ademhalingstoestel met perslucht);
• veiligheidsgordel en levens- en traceerlijn;
• handmatig en automatisch reanimatiesysteem.

Voor het gebruik van ademhalingstoestellen met perslucht moet u medische onderzoeken ondergaan, opleidings- en herhalingscursussen volgen.

Deze afdeling bevat richtsnoeren om veilig aan boord te gaan van vaartuigen. Volgens de wetgeving moet de kapitein van een vaartuig veilige middelen ter beschikking stellen zodat iedereen die hiertoe bevoegd is aan en van boord van het schip kan gaan. Hieronder vallen douaneambtenaren die hun taken vervullen.

Toegang tot vaartuigen verloopt doorgaans via de buitenboordtrap of dienstbrug, die veilig moet zijn bevestigd. Als de dienstbrug boven water loopt, moeten er bovendien veiligheidsnetten zijn aangebracht.

Ga nooit aan boord van een vaartuig voordat u zeker bent dat dit veilig is. Ladders of dienstbruggen zijn vaak glad of bevroren. Antislipveiligheidsschoeisel vermindert het risico van een ongeluk, maar blijf voorzichtig, vooral als het donker is. Door beschermende handschoenen kunt u minder grip hebben, u moet dus extra voorzichtig zijn. Naast de onderstaande richtsnoeren moet u ook de afdeling over werken op hoogtes lezen.

Wanneer u aan boord gaat van een vaartuig vanaf de kade, moet u de daartoe beoogde buitenboordtrap of dienstbrug gebruiken. Controleer echter eerst het volgende:

• de dienstbrug of ladder moet gemonteerd en bevestigd zijn;
• de hellingsgraad moet veilig zijn en de brug of ladder moet tot minstens één meter boven de plaats waar u moet zijn reiken;
• de veiligheidsnetten moeten gespannen zijn als de brug of ladder boven water loopt;
• als u aan boord gaat van een roll-on/roll-off-veerboot, moet u de dienstbrug gebruiken tenzij de voertuigbruggen de enige toegangsmogelijkheid zijn;
• als het dek van het schip lager is dan de kade, moet het vaartuig uitgerust zijn met toegangsvoorzieningen. Probeer niet aan boord te springen aangezien u kunt uitglijden of vallen;
• denk eraan dat het vaartuig op plaatsen met getijden bij uw vertrek hoger of lager kan liggen dan bij uw aankomst, waardoor de toegangsvoorwaarden zijn veranderd (bv. steiler of vlakker). Vraag in geval van twijfel de kapitein of stuurman de toegang veilig te maken.

Aan boord gaan van een vaartuig vanaf een ander vaartuig kan bijzonder gevaarlijk zijn. Probeer dit indien mogelijk te vermijden. Probeer dit nooit als een van de vaartuigen in beweging is. Indien nodig moet normaliter het schip dat buitenboord ligt (d.w.z. het verst van het dok verwijderd) voor een veilige toegang tot het andere vaartuig zorgen. De enige uitzondering is wanneer de uitwatering van het vaartuig dat buitenboord ligt veel lager is (d.w.z. het dek ligt veel lager waardoor u zou moeten klimmen). In dat geval moet het vaartuig met de hoogste uitwatering voor veilige toegang zorgen. Hiervoor worden doorgaans touwladders gebruikt, maar dit is de enige situatie waarin deze mogen worden gebruikt voor toegang. Klim alleen op een touwladder als u werd voorgedaan hoe dit veilig te doen.

Denk eraan: draag altijd een reddingsvest wanneer u vanaf een vaartuig aan boord gaat van een ander en wees uiterst voorzichtig, vooral bij slecht weer.

Gebruik geen draagbare ladders voor toegang tot een vaartuig. Als u er om welke reden dan ook toch een moet gebruiken, moet deze goed gemonteerd, goed onderhouden en voldoende sterk zijn (ladders met de vermelding "voor huishoudelijk gebruik" mogen niet worden gebruikt). Neem bovendien de volgende voorzorgsmaatregelen:

• bevestig de ladder aan beide uiteinden om wegglijden te voorkomen;
• zorg dat de ladder minstens tot één meter boven de plaats waar u moet zijn reikt en houd beide handen vrij wanneer u omhoog klimt;
• bevestig gereedschap aan een gereedschapsgordel en bewaar andere uitrusting in een zak die u over uw schouder draagt;
• kijk altijd naar de ladder wanneer u er op of af klimt;
• neem één sport per stap.

Wees extra voorzichtig als u veiligheidskleding zoals een reddingsvest of stootpet draagt aangezien deze kunnen vasthaken tussen de sporten.

Soms worden personeelsvoertuigen gebruikt door personeel dat aan boord gaat van mobiele offshorebooreilanden. Dit zijn een van de gevaarlijkste toegangsmiddelen en mogen alleen worden gebruikt door mensen die een speciale opleiding hebben gekregen. De olie-industrie kan helpen om personeel op te leiden dat personeelsvoertuigen moet gebruiken. Alle werkzaamheden waarvoor personeelsvoertuigen moeten worden gebruikt, moeten goed gepland en gecontroleerd worden. Als u op deze manier aan boord van een mobiel offshorebooreiland moet, zorg dan voor het volgende:

• u moet weten hoe de verplaatsing moet verlopen en zeker zijn dat het veilig is;
• draag een reddingsvest en andere veiligheidskleding die u of uw leidinggevende nodig achten;
• zorg dat het veiligheidsvaartuig en de reddingsboot operationeel zijn;
• volg alle aanwijzingen die u krijgt van de supervisor van de verplaatsing.

Dit toegangsmiddel mag niet worden gebruik bij slecht weer (storm).

Een aantal gevaren doet zich op alle plaatsen van een vaartuig voor. Insecten zijn erg beweeglijk en u kunt ze nagenoeg overal tegenkomen. Er zijn gevallen bekend van ratten in de ruimen en mensen kunnen overal vuile zakdoeken laten vallen. Het is verboden deze aan te raken zonder handschoenen.

Uitrusting van het schip: probeer nooit boorduitrusting te controleren voordat u de verantwoordelijke hebt geraadpleegd. Door zonder kennis van zaken de veiligheidsuitrusting, navigatietoestellen of elektrische systemen te manipuleren, kunt u de zeewaardigheid van het vaarttuig beïnvloeden en de veiligheid van de passagiers en de bemanning in gevaar brengen.

Passagiersruimten en bemanningskwartieren: wees bij het doorzoeken van deze plaatsen voorzichtig voor scherpe voorwerpen die in de stoffering verborgen kunnen zitten. Als u veiligheidsuitrusting verplaatst, zoals reddingsvesten, moet u deze terugleggen voordat u het vaartuig verlaat.

Laadruimten en opbergkastjes: wees voorzichtig voor gevaarlijke chemische stoffen en uitrusting. Kijk eerst en vraag hulp van de bemanning als u niet zeker bent van de inhoud.

Toiletten: toiletten kunnen niet alleen potentiële gevaren voor de gezondheid opleveren, bijvoorbeeld weggeworpen injectiespuiten, maar ook bijtende en chemicaliënhoudende reinigingsmiddelen en ontsmettingsmiddelen bevatten. Als u deze plaatsen moet doorzoeken, draag dan de gepaste veiligheidskleding en -uitrusting, in het bijzonder handschoenen, en was uw handen onmiddellijk nadien.

Boordkeukens: elektrische kookvoorzieningen staan onder hoge spanning en kunnen uiterst heet zijn. Wees voorzichtig voor glasscherven, bv. in vuilniszakken en -bakken. Sommige vaartuigen zijn uitgerust met boordkeukenliften. Deze zijn bijzonder gevaarlijk en mogen niet worden gebruikt om toegang te verkrijgen.

Ruimen: ruimen kunnen bijzonder gevaarlijk zijn, vooral bij het laden of lossen. Vraag toestemming voordat u binnengaat. Draag gepaste veiligheidskleding en een veiligheidshelm. Wees uiterst voorzichtig aangezien de vracht tijdens de reis kan zijn verschoven, zeker bij zware zee. Sommige lading kan zuurstof absorberen of andere gassen afgeven. Bij twijfel over de atmosfeer in een laadruim moet er gasdetectieapparatuur worden gebruikt.

Denk eraan: raadpleeg uw nationale wetgeving en richtsnoeren wanneer u op dergelijke gevaarlijke plaatsen moet werken.

Aan boord van vaartuigen kunnen zich uiteenlopende gevaren voordoen. Controleer en bemonster enkel vrachten op een vaartuig als er geen alternatief is. Om zich op bepaalde plaatsen te begeven is specifieke opleiding nodig. Begin nooit te werken zonder de kapitein van het vaartuig of de verantwoordelijke stuurman op de hoogte te brengen.

Hieronder volgen enkele van de voornaamste gevaren:

Gevaar	Tegenmaatregel
Alleen werken: wanneer u alleen werkt, bestaat het gevaar dat u bekneld of gewond raakt en niet om hulp kunt roepen.	Alleen werken: vermijd alleen werken, maar zorg als het toch moet voor goede communicatie met iemand die uw veiligheid moet controleren en breng altijd iemand anders op de hoogte van wat u van plan bent en waar u zich bevindt voordat u begint. Denk eraan uw radio te controleren voordat u het kantoor verlaat.
Verlichting: de kapitein van het vaartuig is er verantwoordelijk voor om voor adequate verlichting te zorgen, hoewel dit niet altijd mogelijk is.	Verlichting: als er geen adequate verlichting is, bv. omdat er luiken of deuren openstaan, kunt u een geschikte veilige zaklamp of werklamp gebruiken.
Uitglijden en vallen: het dek van het vaartuig kan nat zijn of olie- of visresten bevatten, wat het risico van uitglijden verhoogt.	Uitglijden en vallen: draag gepast antistatisch antislipschoeisel. Wees bijzonder voorzichtig in de buurt van machines op het dek, waar smeermiddelen kunnen worden gemorst of als u lekkende vracht vaststelt.
Machines: wanneer het vaartuig is aangelegd, kunnen er nog uiteenlopende machines draaien, zoals: ventilatie-inrichtingen; generatoren; lieren; vrachtmachines, zoals vorkheftrucks, kranen, transportbanden of liften.	Machines: blijf ver weg van bewegende machines en draag signaalkleding met hoge zichtbaarheid en een veiligheidshelm. Denk eraan: het zicht van de operator kan beperkt zijn, vooral in het ruim. Volg alle aanwijzingen van officieren of de bemanning. Denk eraan: in getijhavens moeten de meerlijnen mogelijk regelmatig worden bijgesteld aan de hand van lieren. Blijf ver weg van dergelijke werkzaamheden.
Asbest: moderne vaarschepen mogen geen gevaarlijk asbest bevatten, maar oudere vaartuigen kunnen asbest bevatten als brandwerend of isolerend materiaal.	Asbest: wees bijzonder voorzichtig op oudere vaartuigen of vaartuigen die zijn ingeschreven in landen met minder strikte normen. Laat leidingbekleding of isolatie ongemoeid. Als u denkt dat er risico's zijn, verlaat dan onmiddellijk de ruimte en breng de kapitein op de hoogte.
Uitrusting van het schip: mogelijk wordt u veiligheidsuitrusting van het vaartuig aangeboden. Gebruik deze uitrusting echter alleen als u de desbetreffende opleiding hebt gevolgd en zeker bent dat deze goed werkt.	Uitrusting van het schip: in principe is het niet nodig om door de kapitein van het vaartuig verstrekte uitrusting te gebruiken. Als het toch nodig blijkt, moet u altijd officiële uitrusting gebruiken en de desbetreffende opleiding hebben genoten.
Gekoelde opslag: gekoelde opslagruimten kunnen uitgerust zijn met automatische vergrendelingsmechanismen en de atmosfeer kan aangepast zijn om de goederen te bewaren. Vaak bedraagt de temperatuur -25 °C of minder.	Gekoelde opslag: Zorg dat er altijd iemand aan de andere kant van de deur aanwezig is om hulp te roepen als u moeilijkheden ondervindt. Controleer dat er voldoende zuurstof aanwezig is en dat de gekoelde opslagruimte geen andere gevaarlijke gassen bevat voordat u binnengaat. Draag isolerende kleding om u te beschermen tegen de koude. Blijf niet te lang in de koelruimte zodat uw lichaamstemperatuur niet te veel daalt.
Contact met oliën en andere gemorste stoffen: mogelijk komt u gemorste olie of lekkende vracht tegen. De olie of vracht kan gevaarlijk zijn in het geval van contact of inademing.	Contact met oliën en andere gemorste stoffen: als u een container met gemorste stoffen of lekken tegenkomt, ga dan na of de inhoud is aangeduid. Verlaat de ruimte onmiddellijk en breng de kapitein op de hoogte, tenzij een bevoegd persoon aangeeft dat het volkomen veilig is. Vermijd ter voorkoming huidreacties elk contact met gemorste stoffen, ook al worden ze als veilig beschouwd. Raadpleeg een arts als er symptomen verschijnen. Denk eraan: zelfs chemische stoffen die op zich veilig zijn, kunnen in combinatie met andere chemische stoffen (of bij contact met waterdamp in de lucht) reageren en giftige dampen of voldoende hitte vrijgeven om verwondingen of brand te veroorzaken.
Overmatig lawaai: er kunnen veel luidruchtige machines aan het werk zijn op een vaartuig, ook al is het aangelegd, zoals: ventilatie-inrichtingen; generatoren; lieren; vrachtmachines, zoals vorkheftrucks, kranen, transportbanden of liften.	Overmatig lawaai: beoordeel altijd het risico en beperk uw blootstelling of gebruik oorbeschermers. Langdurige blootstelling, zelfs aan een matig geluidsniveau, kan gehoorschade veroorzaken. Denk eraan: overmatig lawaai kan de communicatie verstoren en zorgen dat u zich niet bewust bent van andere gevaren.
Besloten ruimten: zoals eerder vermeld, kunnen besloten ruimten aan boord van schepen, waaronder: ballasttanks, opbergkastjes, laadruimen en tanks, en motor- en machinekamers voor uiteenlopende gevaren zorgen, met inbegrip van giftige dampen en stoffen.	Besloten ruimten: betreed nooit besloten ruimten zonder de desbetreffende opleiding en de nodige uitrusting. Voer altijd een risicobeoordeling uit en vraag de kapitein of de verantwoordelijke stuurman toestemming voordat u besloten ruimten binnengaat.

Gelieve de wetgeving en de richtlijnen van uw nationale overheidsdiensten te raadplegen voor meer informatie.