Działania UE w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe
Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe, czyli zdolność mikroorganizmów do przeciwstawienia się działaniu leków przeciwdrobnoustrojowych, zwłaszcza antybiotyków, ma bezpośredni wpływ na zdrowie ludzi i zwierząt oraz wiąże się z dużym obciążeniem ekonomicznym ze względu na wyższe koszty leczenia i mniejszą produktywność spowodowaną chorobami. Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe jest w UE przyczyną około 33 tys. zgonów rocznie. Związane z tym koszty ponoszone przez UE szacuje się na 1,5 mld euro rocznie (koszty opieki zdrowotnej i spadku produktywności).
W piśmie określającym zadania skierowanym do komisarz Stelli Kyriakides wskazana została potrzeba zajęcia się problemem wzrostu liczby przypadków i nawrotu chorób wysoce zakaźnych. Podkreślono potrzebę pełnego wdrożenia Europejskiego planu działania „Jedno zdrowie” na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. Chodzi o współpracę z partnerami międzynarodowymi i propagowanie ogólnoświatowego porozumienia na temat stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych i dostępu do nich.
- Film – „Europejski plan działania na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe” (dostępny we wszystkich językach UE)
Europejski plan działania „Jedno zdrowie” na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe
W czerwcu 2017 r. Komisja Europejska przyjęła Europejski plan działania „Jedno zdrowie” na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, zgodnie z postulatami państw UE zawartymi w konkluzjach Rady z 17 czerwca 2016 r. Opiera się on na planie działania z 2011 r. (zob. poniżej), jego ocenie, uwagach otrzymanych na temat planu działania Komisji Europejskiej w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe oraz na wynikach otwartych konsultacji publicznych.
Główne cele planu opierają się na trzech filarach:
-
UE obszarem najlepszych praktyk
-
wsparcie badań, rozwoju i innowacji
-
kształtowanie światowego programu.
Komisja przyjęła również pierwsze dokumenty wynikające z planu, na przykład wytyczne UE dotyczące rozważnego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych u ludzi (dostępne we wszystkich językach). Celem wytycznych jest ograniczenie niewłaściwego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych oraz promowanie rozważnego stosowania tych środków u ludzi. Są skierowane do wszystkich podmiotów odpowiedzialnych za stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych.
Komisja Europejska dwa razy do roku publikuje sprawozdanie z postępów w realizacji przyjętego w 2017 r. planu działania UE na rzecz oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.
Od czasu wdrożenia planu z 2017 r. wprowadzono ważne zmiany, które mają poprawić reakcję UE w zakresie środków przeciwdrobnoustrojowych, na przykład:
- 25 listopada 2020 r. Komisja przyjęła strategię farmaceutyczną dla Europy, która obejmie niektóre problemy związane z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe, m.in. brak inwestycji w środki przeciwdrobnoustrojowe i niewłaściwe stosowanie antybiotyków. Strategia obejmie także działania informacyjne na temat oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe skierowane do pracowników służby zdrowia oraz do wszystkich Europejczyków.
- W listopadzie 2020 r. opublikowano nową decyzję wykonawczą Komisji (UE) 2020/1729 w sprawie monitorowania i sprawozdawczości w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe u bakterii zoonotycznych i komensalnych. Decyzja ta opiera się na najnowszych opiniach naukowych. Ma rozwiązać znane problemy z wdrożeniem, a równocześnie na podstawie osiągnięć naukowych zapewnia ciągłość oceny przyszłych tendencji w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.
- Komisja Europejska zapowiedziała utworzenie nowego organu UE – HERA (urząd ds. reagowania kryzysowego w sytuacjach zagrożenia zdrowia) – który będzie wspierał zdolność i gotowość Europy do reagowania na transgraniczne zagrożenia i sytuacje nadzwyczajne – zarówno naturalne, jak i wywołane celowo. HERA będzie współpracować z sieciami funkcjonującymi w obszarach przemysłu, nauki, środowisk akademickich i organizacji badań klinicznych w celu wprowadzenia w życie skutecznych partnerstw publiczno-prywatnych.
- Zaprezentowano Program UE dla zdrowia (2021–2027), który jest odpowiedzią UE na pandemię COVID-19 mającą ogromny wpływ na personel medyczny, pacjentów i systemy opieki zdrowotnej w Europie. Dzięki inwestycjom na kwotę 5,1 mld euro program ten jest największym w historii pod względem budżetu programem w dziedzinie zdrowia. Program UE dla zdrowia zapewnia finansowanie krajom UE, organizacjom w dziedzinie zdrowia i organizacjom pozarządowym i obejmuje pilne priorytety zdrowia publicznego, takie jak ograniczenie liczby zakażeń lekoopornymi drobnoustrojami i podwyższenie wskaźnika szczepień.
- W maju 2020 r. Komisja Europejska przyjęła strategię „od pola do stołu”, która ma być drogowskazem UE do zrównoważenia systemów żywnościowych. Celem jest ograniczenie do 2030 r. o 50 proc. całkowitej sprzedaży w UE środków przeciwdrobnoustrojowych przeznaczonych dla zwierząt gospodarskich i akwakultury. W osiągnięciu tego celu pomocne będą nowe rozporządzenie (UE) 2019/6 w sprawie weterynaryjnych produktów leczniczych oraz rozporządzenie (UE) 2019/4 w sprawie paszy leczniczej. Przewidziano w nich szerokie spektrum środków służących zwalczaniu lekooporności oraz propagowaniu ostrożnego i odpowiedzialnego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych u zwierząt.
- Poprawa dobrostanu zwierząt przyczynia się do poprawy ich zdrowia, stosowania mniejszej ilości leków i zachowania różnorodności biologicznej. Komisja zmieni przepisy dotyczące dobrostanu zwierząt, tak aby dostosować je do najnowszych dowodów naukowych, poszerzyć ich zakres oraz ułatwić ich egzekwowanie, a w ostatecznym rozrachunku zapewnić wyższy poziom dobrostanu zwierząt.
- W marcu 2019 r. Komisja przyjęła strategiczne podejście do produktów farmaceutycznych w środowisku. Celem było zaproponowanie podejścia obejmującego wpływ na środowisko na wszystkich etapach cyklu życia produktów farmaceutycznych przeznaczonych dla ludzi i zwierząt – od koncepcji przez produkcję do usuwania odpadów. Niektóre z działań w ramach tego podejścia mają przyczyniać się do realizacji celów europejskiego planu działania „Jedno zdrowie” na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.
- Najnowsze sprawozdanie z postępów we wdrażaniu podejścia do produktów farmaceutycznych w środowisku.
Unijna sieć „Jedno zdrowie” na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe
Unijna sieć „Jedno zdrowie” na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, której przewodniczy Komisja Europejska, zrzesza ekspertów rządowych w dziedzinie zdrowia ludzi i zwierząt, agencje naukowe UE (ECDC, EMA i EFSA) oraz ekspertów Komisji. W ramach sieci dwa razy w roku organizowane są spotkania, które zapewniają jej członkom platformę do przedstawiania krajowych planów działania i strategii oraz wzajemnego informowania się o postępach, wymiany najlepszych praktyk oraz omawiania wariantów strategicznych i sposobów wzmocnienia współpracy i koordynacji.
Do spotkań sieci „Jedno zdrowie” odnosi się specjalne oświadczenie o ochronie prywatności zawierające informacje na temat przetwarzania i ochrony danych osobowych.