Struktura ludności i starzenie się społeczeństwa

Dane pobrane w lipcu 2019 r.

Planowana aktualizacja artykułu: październik 2020 r.

Najważniejsze punkty

W 2018 r. blisko jedna piąta (19 %) ludności UE miała co najmniej 65 lat.

Do 2100 r. odsetek osób w wieku co najmniej 80 lat zwiększy się ponad dwukrotnie i sięgnie 14,6 % ogółu ludności.

Wzrost odsetka ludności w wieku 65 i więcej lat w latach 2008–2018

W poniższym artykule przeanalizowano skutki starzenia się społeczeństwa w Unii Europejskiej (UE), które w najbliższych dziesięcioleciach będzie miało duże znaczenie. Utrzymujące się niskie współczynniki urodzeń i wyższy poziom średniego dalszego trwania życia przyczyniają się do zmiany kształtu piramid wiekowych UE-28; najważniejszą zmianą będzie prawdopodobnie wyraźne przekształcenie w znacznie starszą strukturę ludności, co już jest widoczne w kilku państwach członkowskich UE.

W rezultacie w państwach UE-28 maleje odsetek osób w wieku produkcyjnym, a wzrasta relatywna liczebność osób na emeryturze. Odsetek osób starszych w całkowitej liczbie ludności znacząco wzrośnie w nadchodzących dziesięcioleciach, gdy większy odsetek pokolenia powojennego wyżu demograficznego osiągnie wiek emerytalny. To z kolei doprowadzi do zwiększonego obciążenia osób w wieku produkcyjnym wydatkami socjalnymi wymaganymi przez starzejącą się ludność w odniesieniu do szeregu powiązanych usług.

Pełny artykuł

Stale wzrasta odsetek osób w starszym wieku

Szacowana liczba ludności UE-28 na dzień 1 stycznia 2018 r. wynosiła 512,4 miliona. Młodzi ludzie (0–14 lat) stanowili 15,6 % ludności UE-28 (zob. tablica 1), a osoby uznawane za osoby w wieku produkcyjnym (15–64 lata) stanowiły 64,7 % ludności. Odsetek osób starszych (w wieku 65 i więcej lat) wynosił 19,7 % (wzrost o 0,3 punkty procentowe w porównaniu z poprzednim rokiem oraz wzrost o 2,6 punkty procentowe w porównaniu z okresem sprzed 10 lat).

Wśród państw członkowskich UE najwyższy udział młodych ludzi w całkowitej liczbie ludności w 2018 r. odnotowano w Irlandii (20,8 %), natomiast najniższy – we Włoszech (13,4 %) oraz w Niemczech (13,5 %). Odnośnie do udziału osób w wieku 65 lat lub starszych w całkowitej liczbie ludności, najwyższe udziały miały Włochy (22,6 %) i Grecja (21,8 %), natomiast najniższy udział miała Irlandia (13,8 %).

Tablica 1: Struktura wiekowa ludności w podziale na główne grupy wiekowe w 2008 r. i 2018 r.
(% całkowitej liczby ludności)
Źródło: Eurostat (demo_pjanind)

Struktura ludności państw EFTA i krajów kandydujących była podobna do tej zaobserwowanej w UE, z wyjątkiem głównie Islandii i Turcji (gdzie struktura ludności była podobna do tej w Irlandii): w tych dwóch państwach wysoki był odsetek najmłodszej grupy wiekowej (odpowiednio 19,3 % i 23,6 %), zaś osoby w wieku 65 lat i starsze miały stosunkowo niski udział w całkowitej liczbie ludności (odpowiednio 14,1 % i 8,5 %). Albania i Macedonia Północna również miały stosunkowo niski udział osób w wieku 65 lat i starszych (odpowiednio 13,6 % i 13,7 %). Tendencja starzenia się społeczeństwa jest jednak widoczna również w tych państwach (zob. wykres 1).

Wykres 1: Wzrost odsetka ludności w wieku 65 i więcej lat w latach 2008–2018
(punkty procentowe)
Źródło: Eurostat (demo_pjanind)

Mediana wieku jest najwyższa we Włoszech

Mediana wieku ludności UE-28 wzrasta i na dzień 1 stycznia 2018 r. wyniosła 43,1 lat (zob. wykres 2). Oznacza to, że połowa ludności UE-28 miała więcej niż 43,1 lat, a połowa była młodsza. Wśród państw członkowskich UE mediana wieku wahała się w przedziale od 37,3 lat w Irlandii do 46,3 lat we Włoszech, co potwierdza strukturę ludności odnotowaną w każdym z tych dwóch państw członkowskich (w pierwszym stosunkowo młoda, w drugim starsza ludność). Mediana wieku odnotowana w państwach EFTA i krajach kandydujących w 2018 r. była niższa od poziomu UE-28, z wyjątkiem Liechtensteinu (44,0 lata) i Serbii (43,5 lat).

Wykres 2: Mediana wieku ludności w latach 2008–2018
(lata)
Źródło: Eurostat (demo_pjanind)

Mediana wieku w UE-28 wzrosła o 2,7 lat (średnio o 0,3 roku w skali roku) w latach 2008–2018, z 40,4 lat do 43,1 lat. Jej wzrost zaobserwowano we wszystkich państwach członkowskich UE, przy czym w Portugalii, Hiszpanii, Grecji i na Litwie był to wzrost o co najmniej 4,0 lata. Wyjątkiem była Szwecja, w której mediana wieku utrzymała się na stabilnym poziomie (40,6 lat). W Albanii zaobserwowano największy przyrost mediany wieku w ciągu ostatnich 10 lat: wzrosła o 18,8 % (lub o 5,7 lat, z 30,4 lat w 2008 r. do 36,1 r. w 2018 r.) (zob. wykres 2).

Na każdą osobę w wieku 65 lat lub więcej przypada nieco więcej niż trzy osoby w wieku produkcyjnym

Współczynniki obciążenia demograficznego mogą być użyte do badania poziomu wsparcia udzielanego przez ludność w wieku produkcyjnym osobom młodszym lub starszym. Odsetek ten wyraża się względną wielkością ludności młodszej lub starszej w stosunku do ludności w wieku produkcyjnym. Na dzień 1 stycznia 2018 r. współczynnik obciążenia demograficznego osobami starszymi dla UE-28 wynosił 30,5 % (zob. tablica 2); oznacza to, że na każdą osobę w wieku 65 lat lub więcej przypadały zaledwie ponad trzy osoby w wieku produkcyjnym. Współczynnik obciążenia demograficznego osobami starszymi w poszczególnych państwach członkowskich UE był na niskim poziomie 20,6 % w Luksemburgu i 21,2 % w Irlandii, co oznaczało, że średnio na każdą osobę w wieku 65 lat lub więcej przypadało blisko pięć osób w wieku produkcyjnym, natomiast jego najwyższe poziomy wynosiły 35,2 % we Włoszech, 34,2 % w Finlandii i 34,1 % w Grecji, co oznaczało, że średnio na każdą osobę w wieku 65 lat lub więcej przypadały mniej niż trzy osoby w wieku produkcyjnym.

Tablica 2: Wskaźniki struktury wiekowej ludności na dzień 1 stycznia 2018 r.
(%)
Źródło: Eurostat (demo_pjanind)

Zestawienie odsetka osób w wieku młodym i emerytalnym daje całkowity współczynnik obciążenia demograficznego (liczony jako odsetek młodych i starszych osób w wieku nieprodukcyjnym w stosunku do ludności uznanej za będącą w wieku produkcyjnym, tj. w wieku 15–64 lata). W 2018 r. w UE-28 wyniósł on 54,6 %, co oznacza, że na każdą osobę utrzymywaną przypadały w przybliżeniu dwie osoby w wieku produkcyjnym. W 2018 r. najniższy całkowity współczynnik obciążenia demograficznego wśród państw członkowskich UE odnotowano w Luksemburgu (43,8 %), zaś najwyższy we Francji (60,7 %).

Zarówno w przypadku współczynnika obciążenia demograficznego osobami starszymi, jak i w przypadku całkowitego współczynnika obciążenia demograficznego w UE-28 obserwuje się ogólną tendencję wzrostową. W ciągu ostatniego dziesięciolecia współczynnik obciążenia demograficznego osobami starszymi zwiększył się o 5,0 punktów procentowych (o 19,6 % poprzedniej wartości) – z 25,5 % w 2008 r. do 30,5 % w 2018 r. – natomiast całkowity współczynnik obciążenia demograficznego w tym samym okresie zwiększył się o 5,6 punktów procentowych (o 11,4 % poprzedniej wartości – z 49,0 % w 2008 r. do 54,6 % w 2018 r.).

Tendencje dotyczące starzenia się społeczeństwa w UE w przeszłości i w przyszłości

Starzenie się społeczeństwa jest tendencją długoterminową, która w Europie rozpoczęła się kilkadziesiąt lat temu. Tendencja ta jest widoczna w przekształceniach struktury wiekowej ludności i znajduje odzwierciedlenie w coraz większym udziale osób starszych w połączeniu z malejącym udziałem osób w wieku produkcyjnym w całkowitej liczbie ludności.

Piramidy ludności (zob. wykresy 3 i 4) pokazują rozkład populacji według płci i pięcioletnich grup wiekowych. Każdy pasek odpowiada udziałowi danej płci i grupy wiekowej w całkowitej liczbie ludności (łącznie mężczyźni i kobiety). Piramida ludności UE-28 na dzień 1 stycznia 2018 r. jest wąska na dole i upodabnia się do równoległoboku ze względu na kohorty powojennego wyżu demograficznego wynikające z wysokiego współczynnika dzietności w kilku europejskich państwach w połowie lat 1960-tych (zwanego „powojennym wyżem demograficznym”). To pokolenie powojennego wyżu demograficznego nadal stanowi dużą część ludności w wieku produkcyjnym. Pierwsza z tych dużych kohort urodzona na przestrzeni 20–30 lat obecnie dochodzi do wieku emerytalnego, co ilustruje porównanie z piramidą ludności z 2003 r. Wypukłość odzwierciedlająca „powojenny wyż demograficzny” porusza się w górę piramidy ludności, natomiast dolna część odpowiadająca ludności w wieku produkcyjnym i podstawa stają się węższe, co przedstawiono na wykresie 3.

Wykres 3: Piramidy ludności UE-28 w 2003 r. i 2018 r.
(% całkowitej liczby ludności)
Źródło: Eurostat (demo_pjangroup)

Odsetek ludności w wieku 65 i więcej lat wzrasta we wszystkich państwach członkowskich UE, państwach EFTA i krajach kandydujących. Wzrost w ciągu ostatniego dziesięciolecia wynosi od 4,9 punktu procentowego na Malcie i w Finlandii oraz 4,6 punktu procentowego w Czechach do 1,3 punktu procentowego w Niemczech oraz 0,3 punktu procentowego w Luksemburgu. W ciągu ostatniej dekady (2008–2018) dla całej UE-28 odnotowano wzrost o 2,6 punktu procentowego (zob. wykres 1). Z drugiej strony odsetek ludności w wieku poniżej 15 lat w populacji UE-28 spadł o 0,2 punktu procentowego (zob. tablica 1).

Wzrost względnego udziału osób starszych można wytłumaczyć wydłużonym przeciętnym trwaniem życia; wzorzec ten był widoczny przez kilka dziesięcioleci wraz ze wzrostem średniego dalszego trwania życia (zob. statystyki dotyczące umieralności i średniego dalszego trwania życia); Zmiany te często określa się jako „starzenie się na szczycie” piramidy ludności.

Z drugiej strony utrzymujące się niskie poziomy dzietności na przestrzeni wielu lat przyczyniły się do starzenia się społeczeństwa, a mniejsza liczba urodzeń doprowadziła do spadku udziału młodych ludzi w całkowitej liczbie ludności (zob. statystyki dotyczące dzietności). Proces ten jest zwany „starzeniem się na dnie” piramidy ludności i jest widoczny w zwężającej się podstawie piramid ludności UE-28 w latach 2003–2018.

W ramach podejmowanych prób analizy tendencji w zakresie starzenia się społeczeństwa w przyszłości Eurostat sporządził najnowszy zbiór prognoz liczby ludności na lata 2018–2100. Prognozowana liczba ludności UE-28 osiągnie poziom maksymalny 525,0 miliona około 2040 r., a później nastąpi stopniowy spadek do 492,9 miliona do roku 2100.

Porównanie piramid wiekowych za lata 2018 i 2100 (zob. wykres 4) wskazuje na prognozę dalszego starzenia się ludności UE-28. W nadchodzących dziesięcioleciach duża część pokolenia powojennego wyżu demograficznego przejdzie do grupy osób starszych. Do 2100 r. piramida przyjmie jednak bardziej kształt bloku, ulegając znacznemu zwężeniu w połowie piramidy (w okolicach wieku 45–54 lata).

Wykres 4: Piramidy ludności UE-28 w 2018 r. i 2100 r.
(% całkowitej liczby ludności)
Źródło: Eurostat (demo_pjangroup) i (proj_18np)

Kolejnym aspektem starzenia się społeczeństwa jest postępujące starzenie się samej starszej części ludności, gdyż relatywna liczebność osób bardzo starych rośnie w szybszym tempie niż jakikolwiek inny segment wiekowy ludności UE. Przewiduje się, że odsetek osób w wieku 80 lat lub starszych w stosunku do liczby ludności UE-28 wzrośnie dwa i pół razy w okresie od 2018 do 2100 r., z 5,6 % do 14,6 % (zob. wykres 5).

Wykres 5: Struktura wiekowa ludności w podziale na główne grupy wiekowe, UE-28, lata 2018–2100
(% całkowitej liczby ludności)
Źródło: Eurostat (demo_pjanind) i (proj_18ndbi)

W latach 2018–2100 odsetek ludności w wieku produkcyjnym będzie spadał do roku 2100, a osoby starsze będą prawdopodobnie stanowiły rosnący udział ogółu ludności. Do 2100 r. odsetek osób w wieku 65 lat i starszych wzrośnie do 31,3 % ogółu ludności UE-28, w porównaniu z 19,8 % w 2018 r. Prognozuje się, że w wyniku przesunięcia ludności między grupami wiekowymi współczynnik obciążenia demograficznego osobami starszymi w UE-28 ulegnie niemalże podwojeniu z 30,5 % w 2018 r. do 57,3 % do 2100 r., a całkowity współczynnik obciążenia demograficznego wzrośnie z 54,6 % w 2018 r. do 82,9 % do 2100 r. (zob. wykres 6). Oczekuje się, że mediana wieku wzrośnie o 5,4 lat, z 43,3 lat w 2018 r. do 48,7 lat w 2100 r.

Wykres 6: Prognozowany całkowity współczynnik obciążenia demograficznego i współczynnik obciążenia demograficznego osobami starszymi, UE-28, lata 2018–2100
(%)
Źródło: Eurostat (demo_pjanind) i (proj_18ndbi)

Dane źródłowe tablic i wykresów

Struktura ludności i starzenie się społeczeństwa: tablice i wykresy (w jęz. angielskim)

Źródła danych

Eurostat gromadzi dane od państw członkowskich UE i innych państw uczestniczących w procesie gromadzenia danych demograficznych dotyczących ludności, począwszy od 1 stycznia każdego roku. Zalecaną definicją jest „ludność zamieszkująca w miejscu zwykłego pobytu”, która obejmuje liczbę mieszkańców danego obszaru na dzień 1 stycznia analizowanego roku (lub, w niektórych przypadkach, na dzień 31 grudnia poprzedzającego roku). Zgodnie z międzynarodowymi zaleceniami Organizacji Narodów Zjednoczonych określenie „miejsca zwykłego pobytu” opiera się na dwunastomiesięcznym okresie odniesienia, innymi słowy, osoby nim objęte powinny mieszkać w swoim miejscu zwykłego pobytu przez nieprzerwany okres co najmniej 12 miesięcy poprzedzający dzień odniesienia lub przybyć do swojego miejsca zwykłego pobytu w ciągu 12 miesięcy poprzedzających dzień odniesienia z zamiarem pozostania tam przez co najmniej jeden rok. Państwa mogą jednak przekazywać Eurostatowi dane dotyczące liczby ludności w oparciu o dane z ostatniego spisu ludności, skorygowane o elementy przyrostu ludności, które zostały przedstawione od ostatniego spisu ludności, lub też dane dotyczące liczby ludności w oparciu o zarejestrowaną/legalną liczbę ludności.

Spis ludności i mieszkań został przeprowadzony we wszystkich państwach członkowskich UE, państwach EFTA i krajach kandydujących do UE w 2011 r. Państwa zazwyczaj dokonują zmian swoich rocznych szacunków dotyczących ludności w momencie udostępnienia wyników spisu ludności i mieszkań. Szacunki dotyczące liczby ludności w oparciu o wyniki spisu ludności mogą powodować przerwy w szeregach danych dotyczących wielkości i struktury ludności.

Eurostat dostarcza informacje w odniesieniu do szerokiego zakresu danych demograficznych. Dane dotyczące ludności obejmują zestawienia w podziale ze względu na szereg cech, takich jak wiek, płeć, stan cywilny i poziom wykształcenia.

Co trzy lata Eurostat sporządza prognozy liczby ludności na poziomie krajowym. Prognozy te są hipotetycznymi scenariuszami, które mają na celu przekazanie informacji o prawdopodobnej wielkości i strukturze wiekowej ludności w przyszłości w oparciu o założenia przyszłych trendów w zakresie dzietności, średniego dalszego trwania życia oraz migracji.

Kontekst

Sporządzane przez Eurostat prognozy ludności są wykorzystywane przez Komisję Europejską do analizowania prawdopodobnych skutków starzenia się społeczeństwa w odniesieniu do wydatków publicznych. Zwiększenie wydatków socjalnych związanych ze starzeniem się społeczeństwa, w formie emerytur, opieki zdrowotnej oraz instytucjonalnej lub prywatnej opieki (zdrowotnej), doprowadzi do większych obciążeń ponoszonych przez ludność w wieku produkcyjnym.

W szeregu ważnych polityk, w szczególności w dziedzinach społecznych i gospodarczych, wykorzystuje się dane demograficzne na potrzeby planowania, programów monitorowania i oceny; przykładami są tu starzenie się społeczeństwa i możliwe tego skutki dla stabilności finansów publicznych i świadczeń opieki socjalnej bądź wpływ zmian demograficznych na kwestie gospodarcze i społeczne.

Bezpośredni dostęp do

Inne artykuły

Tablice

Baza danych

Sekcja specjalna

Publikacje

Metodologia

Prawodawstwo

Wizualizacje

Linki zewnętrzne

Fertility statistics (w jęz. angielskim)
Mortality and life expectancy statistics (w jęz. angielskim)
Population and population change statistics (w jęz. angielskim)
Population statistics at regional level (w jęz. angielskim)

Population (t_demo_pop)) (w jęz. angielskim)
Population projections (t_proj) (w jęz. angielskim)

Population (demo_pop) (w jęz. angielskim)
Population projections (proj), zob. (w jęz. angielskim):

Population projections at national level (proj_18n)

Population (Demography, Migration and Projections) (w jęz. angielskim)

Publikacje (w jęz. angielskim)
Ageing Europe (w jęz. angielskim)

Population projections (ESMS metadata file — proj_esms) (w jęz. angielskim)
Fertility (ESMS metadata file — demo_fer_esms) (w jęz. angielskim)
Mortality (ESMS metadata file — demo_mor_esms) (w jęz. angielskim)
Marriages and divorces (ESMS metadata file — demo_nup_esms) (w jęz. angielskim)
Population (ESMS metadata file — demo_pop_esms) (w jęz. angielskim)

The 2018 Ageing Report (w jęz. angielskim)