Statistics Explained

Archive:Στατιστικές αιτιών θανάτου

Revision as of 09:23, 21 September 2015 by Johanaa (talk | contribs)
Δεδομένα του Σεπτεμβρίου 2012. Πιο πρόσφατα δεδομένα: Περαιτέρω πληροφορίες της Eurostat, Βασικοί πίνακες και Βάση δεδομένων. Προγραμματισμένη επικαιροποίηση του άρθρου: Νοέμβριος του 2015. Η αγγλική έκδοση είναι πιο πρόσφατη.
Πίνακας 1: Αιτίες θανάτου - τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας, 2010 (1)
(ανά 100 000 κατοίκους) - Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr)
Σχήμα 1: Αιτίες θανάτου - τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας ανά 100 000 κατοίκους, άνδρες, ΕΕ-27, 2000-2010 (1)
(2000=100) - Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr)
Σχήμα 2: Αιτίες θανάτου - τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας ανά 100 000 κατοίκους, γυναίκες, ΕΕ-27, 2000-2010 (1)
(2000=100) - Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr)
Σχήμα 3: Αιτίες θανάτου - τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας, EΕ-27, 2010 (1)
(ανά 100 000 κατοίκους) - Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr)
Σχήμα 4: Θάνατοι από ισχαιμικές καρδιοπάθειες - τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας, 2010 (1)
(ανά 100 000 κατοίκους) - Πηγή: Eurostat (tps00119)
Σχήμα 5: Θάνατοι από αυτοκτονίες - τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας, 2010 (1)
(ανά 100 000 κατοίκους) - Πηγή: Eurostat (tps00122)
Πίνακας 2: Αιτίες θανάτου - τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας, 2010 (1)
(ανά 100 000 κατοίκους ηλικίας κάτω των 65 ετών) - Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr)
Σχήμα 6: Αιτίες θανάτου - τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας ανά 100 000 κατοίκους ηλικίας κάτω των 65 ετών, ΕΕ-27, 2000-2010 (1)
(2000=100) - Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr)

Το παρόν άρθρο παρουσιάζει μια επισκόπηση των πρόσφατων στατιστικών για τις αιτίες θανάτου στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Εάν συνδεθούν όλοι οι θάνατοι στον πληθυσμό με μια βασική αιτία θανάτου, μπορούν να εκτιμηθούν οι κίνδυνοι θανάτου για μια σειρά συγκεκριμένων νόσων και άλλων αιτιών• αυτά τα αριθμητικά στοιχεία μπορούν να αναλυθούν στη συνέχεια κατά ηλικία, φύλο, ιθαγένεια και περιφέρεια (NUTS επίπεδο 2), με τη χρήση τυποποιημένων ποσοστών θνησιμότητας.

Κύρια στατιστικά στοιχεία

Τα τελευταία προσωρινά στοιχεία για την EΕ-27 σχετικά με τις αιτίες θανάτου είναι διαθέσιμα για την περίοδο αναφοράς του 2010• Ο πίνακας 1 φανερώνει ότι οι παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος και ο καρκίνος ήταν, με μεγάλη διαφορά, οι πρώτες αιτίες θανάτου.

Μεταξύ 2000 και 2010 σημειώθηκε μείωση κατά 10,9 % στα ποσοστά θανάτου λόγω καρκίνου στην ΕΕ-27 και πολύ μεγαλύτερη μείωση στους θανάτους από ισχαιμικές καρδιοπάθειες ή από τροχαία ατυχήματα (όπου τα ποσοστά μειώθηκαν περισσότερο από 30 %) – βλ. σχήματα 1 και 2.

Παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος

Οι παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος περιλαμβάνουν εκείνες που συνδέονται με την υπέρταση, τη χοληστερίνη, τον διαβήτη και το κάπνισμα• ωστόσο, οι συνηθέστερες αιτίες θανάτου είναι οι ισχαιμικές καρδιοπάθειες και οι παθήσεις των αγγείων του εγκεφάλου. Οι ισχαιμικές καρδιοπάθειες ήταν η αιτία για 76,5 θανάτους ανά 100 000 κατοίκους σε όλη την ΕΕ-27 το 2010. Τα κράτη μέλη της ΕΕ με τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας από ισχαιμική καρδιοπάθεια ήταν τα κράτη μέλη της Βαλτικής, η Σλοβακία και η Ουγγαρία – όλα με περισσότερους από 200 θανάτους ανά 100 000 κατοίκους το 2010. Στο άλλο άκρο του φάσματος, η Γαλλία (2009), η Πορτογαλία, οι Κάτω Χώρες, η Ισπανία και το Λουξεμβούργο είχαν τα χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας από ισχαιμικές καρδιοπάθειες – κάτω των 50 θανάτων ανά 100 000 κατοίκους το 2010.

Καρκίνος

Ο καρκίνος ήταν βασική αιτία θανάτου – προκαλώντας 166,9 θανάτους ανά 100 000 κατοίκους κατά μέσο όρο σε όλη την ΕΕ-27 το 2010. Οι πιο κοινές μορφές καρκίνου στην ΕΕ -27 το 2010 περιλάμβαναν κακοήθη νεοπλάσματα του λάρυγγα, της τραχείας, των βρόγχων και του πνεύμονα, του παχέος εντέρου, του μαστού και «κακοήθη νεοπλάσματα χαρακτηριζόμενα ή θεωρούμενα ως πρωτοπαθή, του λεμφικού, αιμοποιητικού και σχετικών ιστών», σύμφωνα με τη διεθνή ταξινόμηση των νόσων (ICD).

Η Ουγγαρία, η Σλοβακία, η Πολωνία, η Σλοβενία, η Τσεχική Δημοκρατία, η Λετονία και η Λιθουανία είχαν τους περισσότερους θανάτους λόγω αυτής της ομάδας παθήσεων – πάνω από 190 θανάτους ανά 100 000 κατοίκους το 2010; το ίδιο ίσχυε επίσης και για την Κροατία. Στην Ουγγαρία καταγράφηκαν τα υψηλότερα, με μεγάλη διαφορά, ποσοστά θνησιμότητας από καρκίνο του πνεύμονα μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ το 2010 (71,3 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους), ακολούθησαν δε η Πολωνία και η Δανία (2009)• υψηλό ποσοστό καταγράφηκε επίσης στην Κροατία (48,8).

Παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος

Μετά τις παθήσεις του κυκλοφορικού και τον καρκίνο, οι παθήσεις του αναπνευστικού ήταν η τρίτη συνηθέστερη αιτία θανάτου στην ΕΕ -27, με 41,2 θανάτους κατά μέσο όρο ανά 100 000 κατοίκους το 2010. Στο πλαίσιο αυτής της ομάδας παθήσεων, οι χρόνιες παθήσεις του κατώτερου αναπνευστικού ήταν η συνηθέστερη αιτία θνησιμότητας, ακολουθούμενη από την πνευμονία. Οι αναπνευστικές παθήσεις σχετίζονται με την ηλικία, αφού η μεγάλη πλειονότητα των θανάτων από τις παθήσεις αυτές σημειώθηκαν σε άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω.

Μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας λόγω παθήσεων του αναπνευστικού καταγράφηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο (67,7), στη Δανία (66,5 το 2009), στην Ιρλανδία (60,3) και στο Βέλγιο (60,2, 2006).

Εξωτερικές αιτίες θανάτου

Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει θανάτους που επέρχονται από αυτοτραυματισμό με πρόθεση (αυτοκτονία) και από τροχαία ατυχήματα. Παρόλο που η αυτοκτονία δεν αποτελεί βασική αιτία θανάτου και τα στοιχεία ορισμένων κρατών μελών της ΕΕ μπορεί να είναι ελλιπή λόγω πλημμελούς αναφοράς στοιχείων, πολλές φορές θεωρείται σημαντικός δείκτης που θα πρέπει να εξεταστεί ή να απασχολήσει την κοινωνία. Κατά μέσο όρο σημειώθηκαν 9,4 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους, λόγω αυτοκτονιών στην ΕΕ-27 το 2010.

Τα χαμηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών το 2010 καταγράφηκαν στην Ελλάδα (2,9 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους) και στην Κύπρο (3,8), ενώ σχετικά χαμηλά ποσοστά – λιγότεροι από 7,5 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους – καταγράφηκαν επίσης στην Ιταλία (2009), στην Ισπανία, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στη Μάλτα. Το ποσοστό θνησιμότητας από αυτοκτονίες στη Λιθουανία (28,5) ήταν σχεδόν το τριπλάσιο του μέσου όρου της ΕΕ-27, ενώ το ποσοστό στην Ουγγαρία (21,7) ήταν περίπου το διπλάσιο.

Παρόλο που τροχαία ατυχήματα συμβαίνουν καθημερινά, ο αριθμός των θανάτων που προκλήθηκαν από τροχαία ατυχήματα στην ΕΕ-27 το 2010 (6,5 ανά 100 000 κατοίκους) ήταν μικρότερος από τον αριθμό των αυτοκτονιών.

Η Ρουμανία (2009), η Λιθουανία, η Ελλάδα, η Πολωνία, η Λετονία, η Κύπρος και το Βέλγιο (2006) είχαν τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας (περισσότεροι από 10 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους) εξαιτίας τροχαίων ατυχημάτων το 2010, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο, η Μάλτα, η Σουηδία και οι Κάτω Χώρες ανέφεραν τα χαμηλότερα ποσοστά (όχι περισσότερους από τέσσερις θανάτους λόγω τροχαίων ατυχημάτων ανά 100 000 κατοίκους). Μεταξύ των τρίτων χωρών που παρουσιάζονται στον πίνακα 1, η Κροατία (10,3) κατέγραψε ένα σχετικά υψηλό ποσοστό θνησιμότητας λόγω τροχαίων ατυχημάτων, ενώ τα ποσοστά στην Ελβετία (4,0) και στην Ισλανδία (4,2 το 2009) ήταν σχετικά χαμηλά.

Ανάλυση κατά φύλο

Αν εξαιρέσουμε τον καρκίνο του μαστού, τα ποσοστά θνησιμότητας στην ΕΕ-27 ήταν υψηλότερα στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες για όλες τις κύριες αιτίες θανάτου το 2010 – βλέπε σχήμα 3. Τα ποσοστά θνησιμότητας από ισχαιμικές καρδιοπάθειες ήταν περίπου διπλάσια στους άνδρες (105,7 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους) απ’ ό,τι στις γυναίκες (53,1 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους)• όσον αφορά δε την εξάρτηση από ουσίες και την κατάχρηση οινοπνεύματος, ο λόγος μεταξύ των δύο φύλων ήταν τέσσερις ως πέντε φορές υψηλότερος και, όσον αφορά τις αυτοκτονίες (αυτοτραυματισμοί με πρόθεση), το AIDS (HIV) και τον καρκίνο του λάρυγγα, της τραχείας, των βρόγχων και του πνεύμονα, ο λόγος αυτός ήταν τρεις ως τέσσερις φορές υψηλότερος.

Οι αριθμοί θανάτων από καρκίνο ήταν επίσης υψηλότεροι στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες. Υπάρχουν, ωστόσο, ορισμένοι καρκίνοι που εμφανίζονται μόνο σε ένα φύλο, όπως ο καρκίνος του μαστού ή ο καρκίνος της μήτρας για τις γυναίκες και ο καρκίνος του προστάτη για τους άνδρες.

Οι αριθμοί για τη θνησιμότητα από καρκίνο του λάρυγγα, της τραχείας, των βρόγχων και του πνεύμονα στην ΕΕ-27 αυξήθηκαν για τις γυναίκες την περίοδο 2000 ως 2010, ενώ μειώθηκαν για τους άνδρες. Η επίπτωση των θανάτων στις γυναίκες αυξήθηκε κατά 20,9 % (βλ. σχήμα 2) σε αντίθεση με τους άνδρες, στους οποίους μειώθηκε κατά περισσότερο από 16 % (βλ. σχήμα 1). Ωστόσο, ενώ το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων έκλεινε, τα ποσοστά θνησιμότητας στους άνδρες παρέμεναν σημαντικά υψηλότερα απ’ ό,τι στις γυναίκες.

Ο καρκίνος του μαστού ήταν η αιτία για 22,6 θανάτους ανά 100 000 γυναίκες κατοίκους της ΕΕ-27 το 2010. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν στη Δανία (28,9 το 2009) και στο Βέλγιο (28,3 το 2006), ενώ επίσης υψηλά ποσοστά καταγράφηκαν στην Ελβετία (28,1) και στην Κροατία (27,6). Στο άλλο άκρο του φάσματος, υπήρχαν λιγότεροι από 20 θάνατοι ανά 100 000 γυναίκες κατοίκους από καρκίνο του μαστού το 2010 στην Ισπανία, στη Σουηδία, στη Βουλγαρία και στην Πολωνία, καθώς και στη Νορβηγία.

Οι αριθμοί θανάτων από αυτοκτονίες ήταν συστηματικά υψηλότεροι στους άνδρες σε κάθε κράτος μέλος της ΕΕ. Τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας καταγράφηκαν στα βαλτικά κράτη μέλη και στην Ουγγαρία – βλ. σχήμα 5 – με υψηλότερο ποσοστό τους 51,4 θανάτους ανά 100 000 άνδρες κατοίκους στη Λιθουανία. Απεναντίας, τα ποσοστά θνησιμότητας από αυτοκτονίες παρέμειναν σχετικά χαμηλά στις γυναίκες: τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν στο Βέλγιο (2006), στη Λιθουανία, στην Ουγγαρία και στη Φινλανδία – με λιγότερους από 10 θανάτους ανά 100 000 γυναίκες κατοίκους.

Ανάλυση κατά ηλικία

Για άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών, οι πρώτες αιτίες θνησιμότητας διέφεραν ως προς τη σχετική σημασία τους (βλέπε πίνακα 2). Ο καρκίνος ήταν η πρώτη αιτία θανάτου σ’ αυτή την ηλικιακή ομάδα – κατά μέσο όρο 70,3 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους στην ΕΕ-27 το 2010 – ενώ η δεύτερη αιτία ήταν οι παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος. Σε αντίθεση με τα στοιχεία για το σύνολο του πληθυσμού, οι παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος δεν συγκαταλέγονται στις τέσσερις επικρατέστερες αιτίες θνησιμότητας για τα άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών.

Τα ποσοστά θνησιμότητας στην ΕΕ-27 για τα άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών μειώθηκαν μεταξύ του 2000 και του 2010 για κάθε κύρια αιτία θανάτου που εμφανίζεται στο σχήμα 6. Αυτό ίσχυε ιδιαίτερα για τα τροχαία ατυχήματα και τις ισχαιμικές καρδιοπάθειες, όπου τα ποσοστά θνησιμότητας μειώθηκαν κατά 45,6 % και 34,7 % αντιστοίχως.

Πηγές και διαθεσιμότητα στοιχείων

Η Eurostat άρχισε να συλλέγει και να δημοσιοποιεί τα στοιχεία για τη θνησιμότητα το 1994, με την ακόλουθη ανάλυση:

  • σύντομος κατάλογος 65 αιτιών θανάτου με βάση τη διεθνή ταξινόμηση των νόσων (ICD), που ανέπτυξε και συντηρεί η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ)
  • φύλο•
  • ηλικία•
  • γεωγραφική περιφέρεια (NUTS επίπεδο 2).

Τα ετήσια στοιχεία παρέχονται σε απόλυτους αριθμούς, ως ακαθάριστα ποσοστά θνησιμότητας και ως τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας. Επειδή οι περισσότερες αιτίες θανάτου διαφέρουν σημαντικά ανάλογα με την ηλικία και το φύλο, η χρήση τυποποιημένων ποσοστών θνησιμότητας βελτιώνει τη συγκρισιμότητα διαχρονικά και μεταξύ των χωρών, αφού τα ποσοστά θνησιμότητας μπορούν να μετρηθούν ανεξάρτητα από την ηλικιακή δομή του πληθυσμού.

Οι στατιστικές για τις αιτίες θανάτου στηρίζονται σε δύο πυλώνες: στις ιατρικές πληροφορίες που περιέχουν τα πιστοποιητικά θανάτου, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βάση για τον προσδιορισμό της αιτίας θανάτου• και στην κωδικοποίηση των αιτιών θανάτου σύμφωνα με το σύστημα της ΠΟΥ-ICD. Όλοι οι θάνατοι στον πληθυσμό ταυτοποιούνται με τη βασική αιτία θανάτου, με άλλα λόγια, με τη «νόσο ή τον τραυματισμό που προκάλεσε την ακολουθία των νοσηρών γεγονότων τα οποία οδήγησαν άμεσα στο θάνατο ή με τις περιστάσεις του ατυχήματος ή της βίαιας πράξης που προκάλεσαν τον θανατηφόρο τραυματισμό» (ορισμός που εφαρμόζεται από την Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας).

Η εγκυρότητα και η αξιοπιστία των στατιστικών για τις αιτίες θανάτου στηρίζονται, ως έναν βαθμό, στην ποιότητα των στοιχείων που παρέχονται από τους πιστοποιούντες γιατρούς. Τυχόν ανακρίβειες μπορούν να οφείλονται σε διάφορους λόγους, μεταξύ άλλων:

  • σε σφάλματα κατά την έκδοση του πιστοποιητικού θανάτου•
  • σε προβλήματα που συνδέονται με την ιατρική διάγνωση•
  • στην επιλογή της κύριας αιτίας θανάτου•
  • στην κωδικοποίηση της αιτίας θανάτου.

Μερικές φορές υπάρχει αμφιβολία ως προς την αιτία του θανάτου ενός προσώπου: πέρα από τη νόσο που οδηγεί απευθείας στον θάνατο, τα ιατρικά στοιχεία στο πιστοποιητικό θανάτου θα πρέπει επίσης να περιέχουν την αιτιώδη συνάφεια που συνδέεται με τον θάνατο του πάσχοντος. Μπορούν να δηλώνονται άλλες σημαντικές παθήσεις, οι οποίες δεν έχουν άμεση σχέση με τη νόσο που οδήγησε στον θάνατο αλλά ενδέχεται να επηρέασαν δυσμενώς την πορεία της νόσου και να συνέβαλαν, έτσι, στον θάνατο. Πράγματι, ορισμένες φορές διατυπώνονται επικρίσεις για το γεγονός ότι η κωδικοποίηση μόνο μίας νόσου ως αιτίας του θανάτου φαίνεται ολοένα και περισσότερο μη ρεαλιστική, λόγω της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης και των συναφών αλλαγών στη νοσηρότητα. Για την πλειονότητα των θανόντων ηλικίας 65 ετών και μεγαλύτερων, η επιλογή μίας μόνο από τις διάφορες πιθανές αιτίες θανάτου μπορεί να είναι κάπως παραπλανητική. Γι’ αυτό τον λόγο, μερικά κράτη μέλη της ΕΕ άρχισαν να εξετάζουν ως ενδεχόμενο την κωδικοποίηση πολλαπλών αιτιών. Η Eurostat υποστήριξε τα κράτη μέλη της ΕΕ στην προσπάθειά τους να αναπτύξουν ένα κοινό σύστημα αυτόματης κωδικοποίησης με την ονομασία IRIS για τη βελτίωση και την καλύτερη συγκρισιμότητα των στοιχείων για τις αιτίες θανάτου στην Ευρώπη.

Τον Απρίλιο του 2011 εκδόθηκε κανονισμός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο οποίος όριζε λεπτομερώς τις μεταβλητές και τα μεταδεδομένα που οφείλουν να παραδώσουν τα κράτη μέλη της ΕΕ σε σχέση με τον κανονισμό 328/2011 στη διεύθυνση στατιστικές για τις αιτίες θανάτου.

Πλαίσιο

Οι στατιστικές για τις αιτίες θανάτου, που είναι από τις παλαιότερες διαθέσιμες ιατρικές στατιστικές, παρέχουν πληροφορίες για τις εξελίξεις διαχρονικά και για τις διαφορές όσον αφορά τις αιτίες θανάτου μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Οι στατιστικές για τις αιτίες θανάτου ασκούν βασικό ρόλο στο γενικό σύστημα πληροφοριών σχετικά με την κατάσταση της υγείας στην ΕΕ. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να καθοριστούν τα προληπτικά και τα ιατρικά-θεραπευτικά μέτρα και οι επενδύσεις στην έρευνα που θα μπορούσαν να αυξήσουν το προσδόκιμο επιβίωσης του πληθυσμού.

Επειδή, γενικώς, υπάρχει έλλειψη συνολικών ευρωπαϊκών στατιστικών νοσηρότητας, τα στοιχεία για τις αιτίες θανάτου χρησιμοποιούνται συχνά ως εργαλείο για την αξιολόγηση των συστημάτων υγείας στην ΕΕ και μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν στη χάραξη πολιτικής για την υγεία με τεκμηριωμένα στοιχεία.

Η ΕΕ προωθεί μια σφαιρική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των σοβαρών και χρόνιων νόσων, αναλαμβάνοντας ολοκληρωμένη δράση για τους παράγοντες κινδύνου σε όλους τους τομείς, σε συνδυασμό με την καταβολή προσπαθειών για την ενίσχυση των συστημάτων υγείας με σκοπό τη βελτίωση της πρόληψης και του ελέγχου, συγκεκριμένα:

  • καθιστά όσο το δυνατόν περισσότερο αξιόπιστες και συγκρίσιμες τις εθνικές στατιστικές, ώστε να μπορούν να χρησιμεύσουν ως οδηγός για την αποτελεσματικότητα της πολιτικής•
  • υποστηρίζει εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού και πρόληψης νόσων, ενεργά στοχοθετημένες σε ομάδες και άτομα υψηλού κινδύνου•
  • ολοκληρώνει με συστηματικό τρόπο τη χάραξη πολιτικής και την ανάληψη δράσης με σκοπό τη μείωση των ανισοτήτων στην υγεία•
  • προσφέρει συμπράξεις όσον αφορά συγκεκριμένες νόσους, για παράδειγμα, cancer.

Βλ. επίσης

Περαιτέρω πληροφορίες της Eurostat

Εκδόσεις

Βασικοί πίνακες

Βάση δεδομένων

Ειδική ενότητα

Δημόσια υγεία

Μεθοδολογία/Μεταδεδομένα

Πηγή δεδομένων για τους πίνακες και τα σχήματα (MS Excel)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι