Signaleren laaggeletterdheid door sociale (wijk)teams
Stichting Lezen & Schrijven heeft aan bureau Wending gevraagd een verdiepend onderzoek te verrichten naar de oorzaken van handelingsverlegenheid bij wijkteams als het gaat om het aankaarten van laaggeletterdheid. Aan dit kwalitatieve onderzoek hebben wijkteams deelgenomen die al zijn gestart met het signaleren van laaggeletterdheid en twee overkoepelende landelijke organisaties (in totaal 25 mensen). Zij geven oorzaken aan van handelingsverlegenheid en oplossingsrichtingen.
Handelingsverlegenheid: oorzaken
Geïnterviewden herkennen dat er handelingsverlegenheid bestaat bij professionals van wijkteams. De meest gehoorde oorzaken zijn:
- Cliënten komen met acute en omvangrijke problemen. Het is voor professionals niet altijd gemakkelijk om de relatie met laaggeletterdheid te leggen (meest genoemd).
- Laaggeletterdheid staat bij professionals onvoldoende op het netvlies.
- Wijkteams worstelen met hun nieuwe rol om mensen zelfredzamer te maken. Cliënten motiveren om hun taalniveau te verbeteren, is hier een onderdeel van.
- Hulpverleners zijn bang dat het bespreekbaar maken van laaggeletterdheid spanning op de relatie zet. Vooral bij autochtone cliënten bestaat schaamte.
- Ander vakgebied: onvoldoende kennis over de leerbaarheid van cliënten.
- Het aan de orde stellen van laaggeletterdheid en het motiveren van mensen is onvoldoende doorvertaald naar de werkwijze van wijkteams.
- De vrees voor verzwaring van de werkdruk.
- Het is niet duidelijk naar wie laaggeletterden moeten worden doorverwezen.
Oplossingsrichtingen
Geïnterviewden hebben aangegeven wat zij nodig vinden om deze handelingsverlegenheid om te zetten in handelingskracht. De gewenste aanpak bestaat volgens respondenten uit:
- Veranderaanpak: leren van de praktijkervaringen
Aansluiten op wijkteams die aan de slag willen met het integreren van laaggeletterdheid binnen hun aanpak. Met deze wijkteams ervaring opdoen en dit verbreden binnen de regio, zodat teams van elkaar leren en ervaringen kunnen uitwisselen. - Organiseren binnen het sociale wijkteam
Aansluiten op de manier van organiseren die sociale wijkteams hebben ontwikkeld om thema’s te agenderen en onderdeel te maken van de werkwijze. Dit betekent: stimuleren dat er binnen de teams contactpersonen laaggeletterdheid zijn, regelmatig een verfrissing organiseren, leren van praktijkervaringen en teamgerichte werkvormen gebruiken. - Urgentie creëren: nodig voor korte en lange termijn
Zicht geven op de relatie tussen de problemen van cliënten en de aanpak van laaggeletterdheid. Daarnaast is gewenst om het signaleren van laaggeletterdheid op te nemen in de opdracht van gemeenten aan wijkteams. - Leercommunities opzetten
Regionale leercommunities opzetten voor contactpersonen. Een combinatie van nieuwe thema’s en informatie aanreiken, best practises uitwisselen en actuele vragen en wensen in kaart brengen. Geïnterviewden hebben nu al praktijkoplossingen ontwikkeld voor: het integreren van laaggeletterdheid in de intake, het organiseren van een Taalpunt/taalvrijwilligers bij het wijkteam en intervisie met professionals over casuïstiek. Het is wenselijk om minimaal twee keer per jaar regionaal bijeenkomsten te houden, praktijkoplossingen te monitoren en leerervaringen systematisch bijeen te brengen. - Agenderen en positioneren
Om laaggeletterdheid op het netvlies te krijgen, is nodig dat het onderwerp regelmatig in teamverband wordt geagendeerd via de contactpersonen. Belangrijk is dat laaggeletterdheid niet wordt gepositioneerd als geïsoleerd onderwerp, maar in samenhang met het werk van het wijkteam en de problemen van cliënten. - Doorvertaling naar werkwijze sociale wijkteams
Workshops ‘Herkennen en Signaleren’ organiseren voor het gehele team. Daarbij kan worden voortgebouwd op de bestaande workshop ‘Herkennen en Doorverwijzen’ van Stichting Lezen & Schrijven, eventueel in combinatie met de
e-learning 'Laaggeletterdheid signaleren voor sociale wijkteams' (onderdeel van de online leeromgeving van Movisie, www.movisieacademie.nl). Daarnaast is het van belang dat laaggeletterdheid is ingebed in bestaande structuren, zoals intervisie en teamoverleg, en is geïntegreerd in de trainingen in motiverende gesprekstechnieken die medewerkers volgen. - Rol afbakenen
De geïnterviewden vinden het afnemen van de Taalmeter geen taak die bij wijkteams moet worden belegd, maar bij derden: het Taalpunt/taalvrijwilligers. Als rol van het sociale wijkteam zien zij wel: laaggeletterdheid signaleren, het onderwerp bespreekbaar maken en mensen stimuleren om meer zelfstandig te worden. Ook heeft het wijkteam de regie in het proces van ondersteuning van cliënten met een hulpvraag. - Doorverwijzen
Voorwaarde voor een succesvolle aanpak van laaggeletterdheid vanuit het wijkteam is een goed functionerende lokale taalinfrastructuur. De samenwerking en rolverdeling tussen de wijkteams en het Taalhuis/Taalpunt wordt zodanig belegd dat er weinig overdrachtmomenten zijn. - Rol schuldhulpverlening
Bij organisaties die zich bezighouden met schuldhulpverlening is het gewenst dat het signaleren van laaggeletterdheid onderdeel wordt van de intake en aanpak. Zij worden betrokken in de regionale leercommunities die worden opgezet.