Porozumienie paryskie

Porozumienie paryskie, które przyjęto podczas konferencji klimatycznej w Paryżu (COP21) w grudniu 2015 r., jest pierwszym w historii uniwersalnym, prawnie wiążącym porozumieniem w dziedzinie klimatu.

Do porozumienia paryskiego przystąpiło prawie 190 krajów, w tym Unia Europejska i jej państwa członkowskie. UE formalnie ratyfikowała porozumienie 5 października 2016 r., co umożliwiło jego wejście w życie 4 listopada 2016 r. Aby porozumienie mogło wejść w życie, instrumenty ratyfikacji musiało złożyć co najmniej 55 krajów odpowiadających za co najmniej 55 proc. światowych emisji.

Kluczowe elementy

Porozumienie paryskie jest pomostem łączącym dzisiejszą politykę z neutralnością klimatyczną, która jest celem na koniec bieżącego stulecia.

Łagodzenie zmiany klimatu: zmniejszenie emisji

Rządy osiągnęły porozumienie w kwestii:

• długoterminowego celu, jakim jest utrzymanie wzrostu średniej temperatury na świecie znacznie niższego niż 2°C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej
• dążenia do tego, by ograniczyć wzrost do 1,5°C, gdyż znacznie obniżyłoby to ryzyko i skutki zmiany klimatu
• konieczności jak najszybszego osiągnięcia w skali świata punktu zwrotnego maksymalnego poziomu emisji – przy założeniu, że krajom rozwijającym się zajmie to dłużej
• doprowadzenia do szybkiej redukcji emisji zgodnie z najnowszymi dostępnymi informacjami naukowymi, aby osiągnąć równowagę między emisjami i pochłanianiem gazów cieplarnianych w drugiej połowie XXI wieku.

Jako wkład w realizację celów porozumienia strony przedłożyły obszerne krajowe plany działania w dziedzinie klimatu (wkłady ustalone na poziomie krajowym). Wprawdzie nie są one jeszcze wystarczające, aby osiągnąć uzgodnione cele ograniczenia wzrostu temperatury, lecz porozumienie wytycza drogę do podejmowania kolejnych działań.

Przejrzystość i śledzenie postępów

Rządy ustaliły, że będą:

• spotykać się co pięć lat, aby ocenić wspólne postępy w realizacji długoterminowych celów oraz informować strony o zakresie aktualizacji i zwiększenia ustalonych na poziomie krajowym wkładów
• zdawać sprawozdania – zarówno sobie nawzajem, jak i opinii publicznej – o działaniach, jakie podejmują na rzecz klimatu
• śledzić postępy w realizacji podjętych w ramach porozumienia zobowiązań przy pomocy systemu gwarantującego przejrzystość i rozliczalność.

Przystosowanie się do zmiany klimatu

Rządy ustaliły, że będą:

• poprawiać zdolność społeczeństw do radzenia sobie ze skutkami zmian klimatu
• udzielać krajom rozwijającym się stałego i zwiększonego wsparcia międzynarodowego, aby umożliwić im przystosowanie się do zmian klimatu.

Straty i szkody

Ponadto w porozumieniu:

• uznano znaczenie ostrzegania o możliwych stratach i szkodach związanych z niekorzystnym wpływem zmian klimatu oraz znaczenie minimalizowania ich i reagowania na nie
• uznano potrzebę współpracy i lepszego zrozumienia, działania i wsparcia w różnych obszarach, takich jak systemy wczesnego ostrzegania, gotowość na wypadek sytuacji wyjątkowych oraz ubezpieczenie od ryzyka.

Rola miast, regionów i władz lokalnych

W porozumieniu uznano ważną rolę różnego rodzaju zainteresowanych stron w przeciwdziałaniu zmianom klimatu, w tym między innymi rolę miast, władz niższego szczebla, społeczeństwa obywatelskiego i sektora prywatnego.

Strony te wezwano do:

• wzmożenia wysiłków i wspierania działań służących zmniejszeniu emisji
• budowania odporności na niekorzystne skutki zmian klimatu i zmniejszania podatności na zagrożenia związane ze zmianami klimatu
• podtrzymywania i propagowania współpracy na poziomie regionalnym i międzynarodowym.

Wsparcie

• UE i inne kraje rozwinięte będą nadal wspierać działania na rzecz klimatu, które zmierzają do ograniczenia emisji, oraz budować odporność na skutki zmian klimatu w krajach rozwijających się.
• Pozostałe państwa zachęca się do udzielania wsparcia lub kontynuacji takiego wsparcia na zasadzie dobrowolnej.
• Kraje rozwinięte mają zamiar nadal przeznaczać na ten wspólny cel 100 mld USD rocznie do 2020 r. i przedłużyć to rozwiązanie do roku 2025. Po tym okresie zostanie wyznaczony nowy, ambitniejszy cel.

Pakiet katowicki

Przyjęty na konferencji klimatycznej ONZ (COP24) w grudniu 2018 r. pakiet katowicki zawiera wspólne, szczegółowe zasady, procedury i wytyczne, które umożliwiają realizację zobowiązań zawartych w porozumieniu paryskim.

Pakiet obejmuje wszystkie kluczowe obszary, w tym przejrzystość, finansowanie, łagodzenie zmiany klimatu i dostosowanie się do niej. Zapewnia on elastyczność stronom, które potrzebują jej ze względu na swoje możliwości. Jednocześnie pakiet umożliwia stronom realizację zobowiązań i zdawanie sprawozdań na ich temat w przejrzysty, kompletny, porównywalny i spójny sposób.

Pakiet pozwoli stronom na stopniowe zwiększanie swoich wkładów na rzecz przeciwdziałania zmianie klimatu, tak aby można było zrealizować długoterminowe cele porozumienia.

Światowy program działań na rzecz klimatu

Poza formalnymi negocjacjami międzyrządowymi państwa, miasta i regiony, przedsiębiorstwa i członkowie społeczeństwa obywatelskiego z całego świata podejmują działania, których celem jest dynamizacja współpracy na rzecz ochrony klimatu. Są one wyrazem poparcia dla porozumienia paryskiego i wpisują się w realizację światowego programu działań na rzecz klimatu.

Rola UE

Unia Europejska przewodzi podejmowanym na arenie międzynarodowej działaniom na rzecz walki ze zmianami klimatu. UE odegrała zasadniczą rolę w wynegocjowaniu porozumienia paryskiego i zajmuje pozycję światowego lidera w przeciwdziałaniu zmianom klimatu.

W grudniu 2020 r. UE przedstawiła zaktualizowany i zwiększony ustalony na poziomie krajowym wkład dotyczący redukcji emisji do 2030 r. o co najmniej 55 proc. w stosunku do poziomu z 1990 r., a także informacje służące jasności, przejrzystości i zrozumiałości tego wkładu. UE i jej państwa członkowskie, działając wspólnie, są zobowiązane do osiągnięcia wiążącego celu zakładającego ograniczenie w UE emisji netto gazów cieplarnianych do roku 2030 o co najmniej 55 proc. w porównaniu z poziomem z roku 1990.

Zgodnie z porozumieniem paryskim początkowo ustalony na poziomie krajowym wkład UE zakładał ograniczenie emisji gazów cieplarnianych do 2030 r. o co najmniej 40 proc. w stosunku do poziomu z 1990 r. w ramach szerszej polityki klimatyczno-energetycznej do roku 2030. Wszystkie kluczowe przepisy unijne zmierzające do osiągnięcia tego celu przyjęto przed upływem 2018 r.

Najważniejsze dokumenty Ramowej konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu (UNFCCC)

• Porozumienie paryskie w sprawie zmian klimatu (UNFCCC)
• Katowicki pakiet klimatyczny (UNFCCC)

• 04/10/2019 – Konkluzje Rady w sprawie przygotowań do COP25
• 09/10/2018 – Konkluzje Rady w sprawie przygotowań do COP24
• 13/10/2017 – Konkluzje Rady w sprawie przygotowań do COP23
• 05/10/2016 – Decyzja w sprawie zawarcia przez UE porozumienia paryskiego
• 18/09/2015 – Konkluzje Rady w sprawie przygotowań do COP21

Dokumenty Komisji

• 02/03/2016 – COM (2016) 110 – Po konferencji w Paryżu: ocena skutków porozumienia klimatycznego z Paryża – komunikat towarzyszący wnioskowi dotyczącemu decyzji Rady w sprawie podpisania w imieniu Unii Europejskiej porozumienia klimatycznego z Paryża przyjętego w ramach Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu
• 04/03/2015 – COM (2015) 81: Protokół paryski – plan przeciwdziałania zmianie klimatu na świecie po 2020 r.
• 04/03/2015 – COM (2015) 81 – Załącznik: Załącznik do protokołu paryskiego – planu przeciwdziałania zmianie klimatu na świecie po 2020 r.
• 04/03/2015 – SWD (2015) 17: Dokument roboczy służb Komisji towarzyszący protokołowi paryskiemu – planowi przeciwdziałania zmianie klimatu na świecie po 2020 r.)

Komunikaty konsultacyjne

• 26/03/2013 – COM (2013) 167 – Międzynarodowe porozumienie w sprawie zmiany klimatu planowane na 2015 r.: Kształtowanie międzynarodowej polityki przeciwdziałania zmianie klimatu po 2020 r.
• 26/03/2013 – SWD(2013) 97 – Międzynarodowe porozumienie w sprawie zmiany klimatu planowane na 2015 r.: Kształtowanie międzynarodowej polityki przeciwdziałania zmianie klimatu po 2020 r.
• 26/03/2013 – IP/13/277 – Komisja rozpoczyna konsultacje w sprawie międzynarodowego porozumienia w sprawie zmiany klimatu w 2015 r.