Porozumienie paryskie

W porozumieniu paryskim określono ogólnoświatowy plan działania, który ma nas uchronić przed groźbą daleko posuniętej zmiany klimatu dzięki ograniczeniu globalnego ocieplenia do wartości poniżej 2°C oraz dążeniu do utrzymania go na poziomie 1,5°C. Porozumienie paryskie ma również na celu poprawę zdolności krajów do radzenia sobie ze skutkami zmian klimatu i udzielenie im wsparcia.

Porozumienie paryskie, które przyjęto podczas konferencji klimatycznej w Paryżu (COP21) w grudniu 2015 r., jest pierwszym w historii uniwersalnym, prawnie wiążącym porozumieniem w dziedzinie klimatu.

Do porozumienia paryskiego przystąpiło prawie 190 krajów, w tym Unia Europejska i jej państwa członkowskie. UE formalnie ratyfikowała porozumienie 5 października 2016 r., co umożliwiło jego wejście w życie 4 listopada 2016 r. Aby porozumienie mogło wejść w życie, instrumenty ratyfikacji musiało złożyć co najmniej 55 krajów odpowiadających za co najmniej 55 proc. światowych emisji.

Kluczowe elementy

Porozumienie paryskie jest pomostem łączącym dzisiejszą politykę z neutralnością klimatyczną, która jest celem na koniec bieżącego stulecia.

Łagodzenie zmiany klimatu: zmniejszenie emisji

Rządy osiągnęły porozumienie w kwestii:

• długoterminowego celu, jakim jest utrzymanie wzrostu średniej temperatury na świecie znacznie niższego niż 2°C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej
• dążenia do tego, by ograniczyć wzrost do 1,5°C, gdyż znacznie obniżyłoby to ryzyko i skutki zmiany klimatu
• konieczności jak najszybszego osiągnięcia w skali świata punktu zwrotnego maksymalnego poziomu emisji – przy założeniu, że krajom rozwijającym się zajmie to dłużej
• doprowadzenia do szybkiej redukcji emisji zgodnie z najnowszymi dostępnymi informacjami naukowymi, aby osiągnąć równowagę między emisjami i pochłanianiem gazów cieplarnianych w drugiej połowie XXI wieku.

Jako wkład w realizację celów porozumienia strony przedłożyły obszerne krajowe plany działania w dziedzinie klimatu (wkłady ustalone na poziomie krajowym). Wprawdzie nie są one jeszcze wystarczające, aby osiągnąć uzgodnione cele ograniczenia wzrostu temperatury, lecz porozumienie wytycza drogę do podejmowania kolejnych działań.

Przejrzystość i śledzenie postępów

Rządy ustaliły, że będą:

• spotykać się co 5 lat, aby ocenić wspólne postępy w realizacji długoterminowych celów oraz informować strony o zakresie aktualizacji i zwiększenia ustalonych na poziomie krajowym wkładów
• zdawać sprawozdania – zarówno sobie nawzajem, jak i opinii publicznej – o działaniach, jakie podejmują na rzecz klimatu
• śledzić postępy w realizacji podjętych w ramach porozumienia zobowiązań przy pomocy systemu gwarantującego przejrzystość i rozliczalność.

Przystosowanie się do zmiany klimatu

Rządy ustaliły, że będą:

• poprawiać zdolność społeczeństw do radzenia sobie ze skutkami zmian klimatu
• udzielać krajom rozwijającym się stałego i zwiększonego wsparcia międzynarodowego, aby umożliwić im przystosowanie się do zmian klimatu.

Straty i szkody

Ponadto w porozumieniu:

• uznano znaczenie ostrzegania o możliwych stratach i szkodach związanych z niekorzystnym wpływem zmian klimatu oraz znaczenie minimalizowania ich i reagowania na nie
• uznano potrzebę współpracy i lepszego zrozumienia, działania i wsparcia w różnych obszarach, takich jak systemy wczesnego ostrzegania, gotowość na wypadek sytuacji wyjątkowych oraz ubezpieczenie od ryzyka.

Rola miast, regionów i władz lokalnych

W porozumieniu uznano ważną rolę różnego rodzaju zainteresowanych stron w przeciwdziałaniu zmianom klimatu, w tym między innymi rolę miast, władz niższego szczebla, społeczeństwa obywatelskiego i sektora prywatnego. 

Strony te wezwano do:

• wzmożenia wysiłków i wspierania działań służących zmniejszeniu emisji
• budowania odporności na niekorzystne skutki zmian klimatu i zmniejszania podatności na zagrożenia związane ze zmianami klimatu
• podtrzymywania i propagowania współpracy na poziomie regionalnym i międzynarodowym.

Wsparcie

• UE i inne kraje rozwinięte będą nadal wspierać działania na rzecz klimatu, które zmierzają do ograniczenia emisji, oraz budować odporność na skutki zmian klimatu w krajach rozwijających się.
• Pozostałe państwa zachęca się do udzielania wsparcia lub kontynuacji takiego wsparcia na zasadzie dobrowolnej.
• Kraje rozwinięte mają zamiar nadal przeznaczać na ten wspólny cel 100 mld USD rocznie do 2020 r. i przedłużyć to rozwiązanie do roku 2025. Po tym okresie zostanie wyznaczony nowy, ambitniejszy cel.

Przyjęty na konferencji klimatycznej ONZ (COP24) w grudniu 2018 r. pakiet katowicki zawiera wspólne, szczegółowe zasady, procedury i wytyczne, które umożliwiają realizację zobowiązań zawartych w porozumieniu paryskim.

Pakiet obejmuje wszystkie kluczowe obszary, w tym przejrzystość, finansowanie, łagodzenie zmiany klimatu i dostosowanie się do niej. Zapewnia on elastyczność stronom, które potrzebują jej ze względu na swoje możliwości. Jednocześnie pakiet umożliwia stronom realizację zobowiązań i zdawanie sprawozdań na ich temat w przejrzysty, kompletny, porównywalny i spójny sposób. 

Pakiet pozwoli stronom na stopniowe zwiększanie swoich wkładów na rzecz przeciwdziałania zmianie klimatu, tak aby można było zrealizować długoterminowe cele porozumienia.

Poza formalnymi negocjacjami międzyrządowymi państwa, miasta i regiony, przedsiębiorstwa i członkowie społeczeństwa obywatelskiego z całego świata podejmują działania, których celem jest dynamizacja współpracy na rzecz ochrony klimatu. Są one wyrazem poparcia dla porozumienia paryskiego i wpisują się w realizację światowego programu działań na rzecz klimatu.

Unia Europejska przewodzi podejmowanym na arenie międzynarodowej działaniom na rzecz walki ze zmianami klimatu. UE odegrała zasadniczą rolę w wynegocjowaniu porozumienia paryskiego i zajmuje pozycję światowego lidera w przeciwdziałaniu zmianom klimatu.

Zgodnie z porozumieniem paryskim ustalony na poziomie krajowym wkład UE zakłada ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 40 proc. do 2030 r. w stosunku do poziomu z 1990 r. w ramach szerszej polityki klimatyczno-energetycznej do roku 2030. Wszystkie kluczowe przepisy unijne zmierzające do osiągnięcia tego celu przyjęto przed upływem 2018 r.

Najważniejsze dokumenty Ramowej konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu (UNFCCC)

• Porozumienie paryskie w sprawie zmian klimatu (UNFCCC)
• Katowicki pakiet klimatyczny (UNFCCC)

• 04/10/2019 – Konkluzje Rady w sprawie przygotowań do COP25
• 09/10/2018 – Konkluzje Rady w sprawie przygotowań do COP24
• 13/10/2017 – Konkluzje Rady w sprawie przygotowań do COP23
• 05/10/2016 – Decyzja w sprawie zawarcia przez UE porozumienia paryskiego
• 18/09/2015 – Konkluzje Rady w sprawie przygotowań do COP21

Dokumenty Komisji 

• 02/03/2016 – COM (2016) 110 – Po konferencji w Paryżu: ocena skutków porozumienia klimatycznego z Paryża – komunikat towarzyszący wnioskowi dotyczącemu decyzji Rady w sprawie podpisania w imieniu Unii Europejskiej porozumienia klimatycznego z Paryża przyjętego w ramach Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu
• 04/03/2015 – COM (2015) 81: Protokół paryski – plan przeciwdziałania zmianie klimatu na świecie po 2020 r.
• 04/03/2015 – COM (2015) 81 – Załącznik: Załącznik do protokołu paryskiego – planu przeciwdziałania zmianie klimatu na świecie po 2020 r.
• 04/03/2015 – SWD (2015) 17: Dokument roboczy służb Komisji towarzyszący protokołowi paryskiemu – planowi przeciwdziałania zmianie klimatu na świecie po 2020 r.)

Komunikaty konsultacyjne

• 26/03/2013 – COM (2013) 167 – Międzynarodowe porozumienie w sprawie zmiany klimatu planowane na 2015 r.: Kształtowanie międzynarodowej polityki przeciwdziałania zmianie klimatu po 2020 r.
• 26/03/2013 – SWD(2013) 97 – Międzynarodowe porozumienie w sprawie zmiany klimatu planowane na 2015 r.: Kształtowanie międzynarodowej polityki przeciwdziałania zmianie klimatu po 2020 r.
• 26/03/2013 – IP/13/277 – Komisja rozpoczyna konsultacje w sprawie międzynarodowego porozumienia w sprawie zmiany klimatu w 2015 r.