Unijny system handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS)

Aby UE mogła osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 r., w tym zrealizować cel pośredni, jakim jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych netto o co najmniej 55 proc. do 2030 r., Komisja proponuje dokonanie przeglądu i ewentualne rozszerzenie zakresu EU ETS. Pracując nad wnioskiem ustawodawczym dotyczącym tego przeglądu, Komisja opublikowała wstępną ocenę skutków i przeprowadziła otwarte konsultacje publiczne.https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiative...-

System pułapów i handlu

System EU ETS jest systemem pułapów i handlu. Polega na wprowadzeniu limitu łącznych emisji niektórych gazów cieplarnianych emitowanych przez instalacje objęte systemem. Z czasem limit ten jest obniżany, co sprawia, że łączne emisje spadają.

W ramach wyznaczonego pułapu operatorzy instalacji kupują lub otrzymują uprawnienia do emisji, którymi mogą handlować zgodnie ze swoimi potrzebami. Ograniczenie całkowitej liczby dostępnych uprawnień do emisji gwarantuje, że mają one pewną wartość.

Co roku każda instalacja musi umorzyć liczbę przydziałów wystarczającą na pełne pokrycie jej emisji. W przeciwnym wypadku nakładane są wysokie grzywny. Jeżeli instalacja zmniejszy swoje emisje, może zatrzymać dodatkowe uprawnienia w celu pokrycia swoich potrzeb w przyszłości albo sprzedać je innej instalacji, której tych uprawnień zabrakło.

System handlu gwarantuje obniżanie emisji tam, gdzie najmniej to kosztuje. Wysokie ceny emisji dwutlenku węgla sprawiają również, że warto inwestować w innowacyjne technologie niskoemisyjne.

Rozwój rynku dwutlenku węgla

Utworzony w 2005 r. system EU ETS jest pierwszym na świecie międzynarodowym systemem handlu uprawnieniami do emisji.

System EU ETS jest także inspiracją dla rozwoju handlu uprawnieniami do emisji w innych krajach i regionach. UE dąży do powiązania EU ETS z innymi zgodnymi z nim systemami.

Sektory i gazy cieplarniane objęte systemem

EU ETS koncentruje się na emisjach, które można z dużą dokładnością mierzyć, opisywać i weryfikować. Obejmuje następujące sektory i rodzaje gazów:

• dwutlenek węgla (CO₂) pochodzący z
  • wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej
  • energochłonnych sektorów przemysłu, w tym rafinerii ropy naftowej, hut żelaza oraz produkcji aluminium, metali, cementu, wapna, szkła, ceramiki, celulozy, papieru, kartonu, kwasów i chemikaliów organicznych luzem
  • lotnictwa komercyjnego w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego
• podtlenek azotu (N₂O) z produkcji kwasu azotowego, adypinowego, glioksalu i kwasu glioksalowego
• perfluorowęglowodory (PFC) z produkcji aluminium.

Udział w systemie EU ETS jest obowiązkowy dla firm działających w tych sektorach, ale

• w niektórych sektorach dotyczy to tylko instalacji przekraczających określoną wielkość
• niektóre małe instalacje można wyłączyć z systemu, jeżeli poszczególne kraje stosują bodźce podatkowe lub inne środki, które pozwolą zmniejszyć emisje w równoważnym stopniu
• w sektorze lotnictwa do 31 grudnia 2023 r. system EU ETS będzie mieć zastosowanie tylko do lotów między lotniskami znajdującymi się na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Ramy EU ETS

Ramy prawne europejskiego rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla zostały określone w dyrektywie o handlu emisjami.

System funkcjonuje na zasadzie okresów rozliczeniowych. Obecnie rozpoczyna się czwarty taki okres (trwający od 2021 do 2030 r.). Dotychczas ramy ETS były kilkakrotnie zmieniane w celu utrzymania zgodności systemu z nadrzędnymi celami unijnej polityki klimatycznej.

Ramy prawne mające zastosowanie w czwartym etapie EU ETS zostały zmienione w 2018 r., aby zapewnić redukcję emisji pozwalającą UE osiągnąć swój cel na rok 2030 (zmniejszenie emisji o 40 proc. w stosunku do poziomu z 1990 r.) oraz zapewnić wkład w realizację celów porozumienia paryskiego.

Zmiany obejmowały przede wszystkim:

• wzmocnienie roli systemu EU ETS jako siły napędowej inwestycji poprzez zwiększenie tempa rocznej redukcji pułapów do 2,2 proc. począwszy od 2021 r. oraz wzmocnienie rezerwy stabilności rynkowej (mechanizmu ustanowionego przez UE w celu zredukowania nadwyżek uprawnień do emisji na rynku emisji oraz zwiększenia odporności systemu EU ETS na przyszłe wstrząsy)
• kontynuowanie przydziału bezpłatnych uprawnień jako zabezpieczenia dla konkurencyjności na rynku międzynarodowym sektorów przemysłowych zagrożonych ucieczką emisji, przy jednoczesnym zagwarantowaniu, że zasady ustalania przydziału bezpłatnych uprawnień są ukierunkowane i uwzględniają postęp technologiczny
• wspieranie sektora przemysłu i sektora energetycznego, aby mogły sprostać wyzwaniom w zakresie innowacji i inwestycji związanym z przejściem na gospodarkę niskoemisyjną poprzez specjalne mechanizmy finansowania – fundusz innowacyjny oraz fundusz modernizacyjny.

Przegląd z 2018 r. opierał się na reformie ram ETS przeprowadzonej na etapie trzecim (lata 2013-2020), która znacznie zmieniła system w porównaniu z poprzednimi etapami (lata 2005-2007 i 2008-2012).

Wyniki redukcji emisji

EU ETS okazał się skutecznym narzędziem ograniczania emisji w sposób racjonalny pod względem kosztów. Instalacje objęte systemem ETS zmniejszyły swoje emisje o około 35 proc. w latach 2005-2019.

Wprowadzenie rezerwy stabilności rynkowej w 2019 r. spowodowało podwyższenie i stabilizację cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla. To z kolei pomogło zredukować z roku na rok całkowite emisje o 9 proc. w 2019 r. (redukcja emisji z produkcji energii elektrycznej i ciepła o 14,9 proc., a w przemyśle wytwórczym o 1,9 proc.).

W ramach Europejskiego Zielonego Ładu we wrześniu 2020 r. Komisja przedstawiła objęty oceną skutków plan zwiększenia unijnego celu redukcji emisji gazów cieplarnianych netto do poziomu co najmniej 55 proc. do 2030 r. Do lipca 2021 r. Komisja przedstawi wnioski ustawodawcze mające na celu wdrożenie nowego celu, obejmujące przegląd EU ETS i ewentualne rozszerzenie jego zakresu.

Rozwój rynku dwutlenku węgla

Utworzony w 2005 r. system EU ETS jest pierwszym na świecie międzynarodowym systemem handlu uprawnieniami do emisji. Stał się on także inspiracją dla rozwoju handlu uprawnieniami do emisji w innych krajach i regionach.

UE wspiera te wysiłki poprzez wymianę wiedzy i działania na rzecz budowania zdolności. UE rozważa również możliwości powiązania EU ETS z innymi zgodnymi z nim systemami.

W 2017 r. UE i Szwajcaria podpisały umowę w sprawie powiązania swoich systemów handlu emisjami. Umowa weszła w życie 1 stycznia 2020 r., a do połączenia doszło we wrześniu tego samego roku.

Informacje na temat EU ETS

Więcej informacji na temat EU ETS można znaleźć w podręczniku. Należy pamiętać, że informacje w nim zawarte odzwierciedlają sytuację w momencie jego publikacji w 2015 r.

Bardziej aktualne informacje na temat EU ETS znajdują się w sprawozdaniach dotyczących rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla publikowanych corocznie przez Komisję.

Poszukiwane informacje są dostępne w następujących językach: angielski (en)