Instrumenty finansowe stanowią efektywny sposób na wykorzystywanie zasobów polityki spójności w dążeniu do osiągnięcia celów strategii „Europa 2020”. Instrumenty finansowe, ukierunkowane na projekty o potencjalnej efektywności ekonomicznej, zapewniają wsparcie dla inwestycji w formie pożyczek, gwarancji, kapitału i innych mechanizmów obciążonych ryzykiem, ewentualnie w połączeniu ze wsparciem technicznym, z dotacjami na spłatę odsetek lub dotacjami na opłaty gwarancyjne w obrębie tej samej operacji.
Oprócz oczywistych korzyści wynikających z recyrkulacji funduszy w dłuższej perspektywie czasu, instrumenty finansowe pomagają w mobilizowaniu dodatkowych współinwestycji publicznych lub prywatnych w celu wypełniania luk rynkowych zgodnie z priorytetami strategii „Europa 2020” i polityki spójności. Ich struktury realizacji wymagają dodatkowej wiedzy specjalistycznej i know-how, co pomaga w zwiększeniu wydajności i efektywności przydziału zasobów publicznych. Ponadto instrumenty te oferują różnorodne elementy motywacyjne w celu osiągania lepszych wyników, łącznie z większą dyscypliną finansową na poziomie wspieranych projektów.
Instrumenty finansowe są stosowane do realizacji inwestycji w ramach funduszy strukturalnych od okresu planowania 1994-1999. Ich względne znaczenie wzrosło w okresie planowania 2007-2013, a obecnie stanowią około 5 % całości zasobów Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). W świetle obecnej sytuacji gospodarczej i rosnących niedoborów zasobów publicznych instrumenty finansowe będą odgrywać coraz większą rolę w polityce spójności w okresie planowania 2014-2020.